Navoiy davlat konchilik instituti

 
 
Nazorat savollari:
 
1.Shamol energiyasi tavsifini tushuntiring? 
2. Real shamolparrakning ishini tushuntiring? 
3.Shamol energetik qurilmalarini ishlash prinsipini tushuntring? 
4. Shamol elektr stansiyalarini tasnifini tushuntiring? 
Mavzu: Suv  energiyasi 
Reja: 
5.
 
Suv energiyasi 
6.
 
GES lar qurilish tarixi 
7.
 
O‗zbekistonda kichik GES lar istiqbollari  
8.
 
Tо‗lqinlar energiyasi  
 
Gidravlik energiya – harakat qila
ѐ
tgan suv massasi oqimi hosil qilgan «suv bosimi» 
energiyasidir.  Insoniyat  suv  energiyasini  ishlatganda,  aksariyat,  pastga  tusha
ѐ
tgan  suv 
bosimidan  foydalaniladi.  Buning  uchun  XIX  asr  o‗rtalarigacha  bo‗lgan  o‗tmishda, 
harakatdagi  suv  energiyasini,  qurilma  valini  aylantiruvchi  mexanik  energiyaga 
o‗zgartiruvchi suv g‗ildigidan foydalanilgan. Keyinroq, undan tezkor va samarali bo‗lgan 
gidro  turbina  paydo  bo‗ldi.  XIX  asrning  oxirigacha  bo‗lgan  davrda  aylanuvchi  val 
energiyasidan  masalan,  faqat  suv  tegirmonlarida  donni  unga  aylantirish  va  temirchilik 
bolg‗asini harakatga keltirish uchun foydalanilgan.  
Elektrlashtirish, deb nomlangan «oltin asr» kelishi bilan suv g‗ildiragining qayta tug‗ilishi 
nishonlandi,  biroq  endi  u  boshqa  ko‗rinishda  (suv  turbinasi 
ѐ
ki  gidroturbina  shaklida) 
qayta vujudga keldi. SHu davrda mexanik energiyani elektr energiyaga o‗zgartib beruvchi 
generatorlarning  valini  aylan-tirish  zarur  edi.  Bu  esa,  ko‗p  yillik  sinovlarda  o‗z  o‗rnini 

---

topgan suv energiyasi 
ѐ
rdamida bajarilishi  mumkin, natijada zamonaviy gidro-energetika 
sohasi tug‗ildi.  
Hozirgi kunda gidroturbinalar hosil qila
ѐ
tgan barcha mexanik energiya elektr energiyasiga 
aylantirilmoqda.  Butun  dun‘
ѐ
da  muqobil  energiya  manbalariga  ehti
ѐ
j  baland  bo‗lgan 
hozirgi  zamon  elektr  energetikasida  qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalari  sifatida  gidro 
elektr  stansiya  (GES)  birinchi  galda  ahamiyatli,  deb  hisobnadi.  Bunda  GESlarni  IES 
o‗rnida ishlatish qimmat baho 
ѐ
qilg‗ini sotib olish ehti
ѐ
jini bartaraf etadi.