Biokimyo pmd

  Pirimidinli nukleotidlar almashinuvi

Pirimidinli nukleotidlarning pirimidin yadrosi uglerod dioksidi,

glutaminamid gruppasi, asparaginat kislotadan hosil bo‘ladi. Bir nechta

ketma-ket reaksiyalar natijasida uridinmonofosfat sintezlanadi. Bu

modda boshqa pirimidinli nukleotidlar sitidintrifosfat va timidintrifosfat

o‘tmishdoshi bo‘lib xizmat qiladi. Reaksiyalar quyidagi tartibda ketadi:

1.Karbamoilfosfat sintezi karbamoilfosfatsintazaII yordamida

katalizlanadi

                                  karbamoilfosfat sintaza

CO

2

+ glu  NH

2

+ 2ATF ——————————

→

 H

2

 N-CO O- F +glu

+ 2ADF+Fn.

2. Karbomoilfosfat aspartatkarbamoiltransferaza ishtirokida

asparagin kislota bilan reaksiyaga kiradi. Bu ferment allosterik ferment

bo‘lib, STF uning ingibitori, ATF esa aktivatoridir.

3. Digidroorotaza fermenti ishtirokida digidroorotat kislota hosil

bo‘lishi bilan siklik halqa hosil bo‘ladi.

4. NAD-saqlovchi digidroorotatdegidrogenaza ishtirokida

digidroorotat kislota digidrogenlanadi va orotat kislota hosil bo‘ladi.

5. Orotat kislota orotidin-5-fosfatpirofosforilaza fermenti ishtirokida

fosforibozilpirofosfat bilan reaksiyaga kirishib orotidin-5-fosfat hosil

qiladi.

---

304

6. Orotidin-5-fosfat orotidin-5-fosfatdekarboksilaza ishtirokida

dekarboksillanadi va natijada uridinmonofosfat hosil bo‘ladi.

2 molekula ATF fosfat guruhlari hisobiga ikki kinaza ta’sirida UMF

UTF gacha fosforillanadi

UMF + ATF 

→

 UDF + ADF

UDF + ATF 

→

 UTF + ADF

Uratsil 2 uglerod atomining glutamin hisobiga aminlanishi natijasida

sitozin hosil bo‘ladi. Shunday qilib, UTFdan STF hosil bo‘ladi.

Asoslarning o‘zgarishi faqat trifosfatlar bosqichida boradi.

UMF sintezi manfiy qayta bog‘lanish mexanizmi bo‘yicha idora

etiladi: UTF shu metabolik jarayon birinchi fermenti  II

karbamoilfosfatsintetazaning allosterik ingibitoridir. Bu mexanizm

---

305

asosida boshqa primidinli nukleotidlar ham UMF dan hosil bo‘lganligi

uchun ularni ortiqcha sintezlanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.