Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Bilishning empirik va nazariy darajalarini farqlash mezonlari. 

Nazariy va empirik narsalar va hodisalar muammosi xususida juda ko‘p metodologik adabiyotlar mavjud. 

Bilishning  bu  darajalarida  XX  asrning  30-yillarida  pozitivizm  ta’limotida  fan  tilini  tahlil  qilish  natijasida 

empirik  va  nazariy  atamalar  ma’nosidagi  farqlar  aniqlangan.  Bu  farq  tadqiqot  vositalariga  ham  taalluqli. 

Biroq,  bundan  tashqari,  tadqiqot  predmetining  xususiyati  va  uni  o‘rganish  metodlarining  har  xilligini 

e’tiborga  olib,  ilmiy  bilishning  ikki  darajasini  ham  farqlash  mumkin.  Bu  farqlarni  mufassalroq  ko‘rib 

chiqamiz.  Nazariy  va  empirik  tadqiqot  vositalarining  o‘ziga  xos  xususiyatlari  quyidagilarda  namoyon 

bo‘ladi. 

4. 

Haqiqat 

– bilish nazariyasining bosh kategoriyasi. U borliqning bilishdagi ideal ifodasi, chunki haqiqat 

ongdan, bilayotgan sub’ektdan tashqarida va undan qat’i nazar mavjuddir. Haqiqat – bilimlarning ob’ektiv 

borliqqa  muvofiq  bo‘lgan  mazmuni.  U  bilish  jarayoni,  bilish  in’ikosining  natijasidir.  Haqiqat  ilmiy 

nazariyada mujassamlashgan anglab etilgan tasdiqlovchi mulohazalar ko‘rinishida o‘z ifodasini topadi. Har 

qanday  ilmiy  nazariya  rivojlantirilishi,  ba’zan  boshqa,  yanada  haqiqiyroq  nazariya  bilan  almashtirilishi 

lozim. SHu ma’noda haqiqat – bilish rivojlanishining yakuni va omilidir.