Вазирлиги М. Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат Архитектура-қурилиш

Меҳнат унумдорлиги
-бу ишлаб чиқариш жараёнида фойдали; самарали 
меҳнат сарфидир. Меҳнат унумдорлигини оширишнинг интенсив ва экстенсив 
йўллари мавжуддир. 
Техникавий меъёрлашнинг асосий кўрсаткичларига меҳнат сарфи, вақт 
меъёри ва ишлаб чиқариш нормалари кабилар киради. 
Меҳнат сарфи
- бу юқори сифатли қурилиш махсулотлари бирлигига 
сарфланадиган меҳнатдир. Ўлчов бирлиги киши-соат, киши-кун ёки маш-соат, 
маш-сменаларда ифодаланади. 
Вақт меъёри
–бир бирлик ишни бир ёки бир неча киши (норма бўйича) 
томонидан сифатли бажариши учун сарф этган вақтидир. 
Вақт меъёрини 
тажриба ўтказиш
, 
фото-ҳисоб
, 
хронометраж
каби 
усулларда аниқланади. 
Масалан: 1000 дона ғиштни териш учун звенони сарф этган вақт миқдори ёки
100 м
3
тупроқни қазиш учун экскаватор-машинистини сарф қилган вақти ва 
бошқалар. 
Ишлаб чиқариш нормаси
- вақт меъёрига нисбатан тескари катталик бўлиб, бу 
бир бирлик вақт ичида сифатли бажарилган иш миқдоридир, яъни
м
м
В
И
1

вақт меъёрининг миқдори ЯМ ва Н (ягона меъёрлар ва нархлар-ЕНиР), ТМ ва Н, 
ММ ва Н ва ҚМҚ (СНиП)лардан олинади. 
Меҳнатни тарифли меъёрлашда тариф тизимидан фойдаланилади. 

---

Тариф тизими
– ишнинг ҳар бир турини ходимларнинг малакасига, ишнинг 
тавсифига ва уни бажариш шароитига қараб баҳолаш имкониятидир. Қурилишда 
меҳнатни тарифли меъёрлашни авваллари олтита (1….6) разряд кўрсаткичлари 
орқали амалга ошириларди. 
Ўзбекистонда барча тармоқ учун ягона тариф тури қўлланилади. (1-Жадвал) 
Тариф тури. 
1-Жадвал 
Разряд 
0 
1 
2 
………… 
22 
Тариф 
коэффициенти 
1 
2,18 
2,9 
…………….. 
9,01 
Минимал иш 
ҳақи, сўм-тийин 
62920 
137165.6 
182468 
…………… 
566909.2 
Тариф коэффициентлари ишнинг оғир, ўта оғир ёки зарарли иш шароитларида 
бажарилишларига кўра оширилишлари кўзда тутилади. 
Ишчиларнинг асосий 
малака кўрсаткичи разряддир
. Разряд ишчиларга 
ЯТММ (Ягона тариф малака маълумотлари-ЕТКС) асосида берилади. 
ЯТММ да барча тармоқдаги барча ишларнинг тавсифи келтирилган ва унда 
қайси жараёнларни қандай разряддаги ходимлар бажара олишлиги ҳақида 
маълумот берилган.