Nutq madaniyati tarixidan. Nutq madaniyati va notiqlik san’ati. Reja



Download 340,27 Kb.
Pdf ko'rish
bet9/13
Sana25.02.2022
Hajmi340,27 Kb.
#302095
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
nutq madaniyati va notiqlik sanati

 
 
 
Нутқнинг тўғрилиги 
 
Нутқнинг тўғри бўлиши унинг бош коммуникатив хусусияти 
ҳисобланади. Нутқнинг тўғри тузилган бўлиши томонларнинг – 


сўзловчи ва тингловчининг, ёзувчи ва ўқувчининг бир-бирларини 
тез ва осон тушунишларини таъминлайди. Агар нутқ тўғри бўлма-
са, у аниқ ҳам, мақсадга мувофиқ ҳам, мантиқий ҳам бўлмайди. 
Демак, нутқнинг тўғри бўлиши дастлаб унинг адабий тил меъёр-
ларига мувофиқ келиши бўлиб ҳисобланади.
Нутқнинг тўғри бўлиши асосан икки меъёрга – урғу ва грамма-
тик меъёрга амал қилишни тақозо этади. Нутқ жараёнида маънони 
тўғри англатиш учун сўздаги бўғин, гапдаги сўз урғусининг тўғри
ишлатишига эътибор қилишимиз лозим бўлади.
Нутқ қурилишининг грамматик шаклларини фарқлай олиш сўз-
ларни мазмуний боғланишларига қараб жойлаштириш грамматик 
меъёрларни белгилар экан, нутқнинг тўғри ифодаланиши учун гап 
тузиш қоидаларини ўзлаштириш, ўзак ва қўшимчалар ўртасидаги 
муносабатларни, эга-кесим мослигини, иккинчи даражали бўлак-
ларнинг уларга боғланиш йўлларини яхши англаш лозим бўлади. 
Акс ҳолда нутқда камчилик рўй беради. Мисол: Алфавитимизга 
қўшимча ҳарфлар киритиш ёки чиқариш билан нутқ маданиятимиз- 
ни ошириш учун имконият яратилмай, балки нутқ маданиятимиз 
такомиллашувида чалкашлик содир бўлиши 
мумкин эмасми
? (Га-
зетадан). 
Нутқда синтактик меъёрларнинг бузилиши ҳам кузатилади. 
Шукрулло, Мирмуҳсин, Туроб Тўла, Пўлат Мўмин асарлари син-
таксисини таҳлил қилган Ф. Исҳоқов бу бузилишларни танқид қи-
либ, қуйидаги мисолларни келтиради: 
сўз тартибининг бузилиши
:
Отабек фарзандига
ким куяр ахир,
О, нақадар оғир фарзанднинг доғи.
 (Шукрулло)


Ғалвиракнинг ўзи хунук, лекин мағзи соз бўлур,
Пистанинг ҳам қаттиғидан очиқ оғзи соз бўлур.
(Шукрулло)

Download 340,27 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish