1-Mavzu Elektron biznes asoslari fanining predmeti va bilish usullari. Elektron bines tushunchasi, tarixi va istiqbollari

 
3. Ijtimoiy media marketing(Social Media Marketing) - zamonaviy internet marketingning  
samarali vositasi sifatida. 
 
           Hozirgi  globallashuv  jarayonida  va  jah
Joriy vaqtda ijtimoiy media deyarli butun dunyoni qamrab olgan. Tarkibi, faqatgina ishtirokchilardan 
iborat  va  ular  orasida  muloqatni  o'rnatuvchi,  ko'p  foydalanuvchili  interaktiv  veb  saytlar  asosida 
yaratilgan tarmoq ijtimoiy tarmoq deb tushuniladi. 
          Ijtimoiy  medianing  maqsadi  internetda  o'zaro  qiziqishlar  yoki  faoliyatga  ega  shaxslar  bilan 
muloqot  qurishdan  iborat.  O'zaro  aloqa  ichki  pochta  yoki  xabar  almashish  tizimi  orqali  amalga 
oshiriladi.  Ijtimoiy  media  tarmoqlari  ochiq  yoki  yopiq  bo'lishi  mumkin.  Ijtimoiy  media  tarmoq 
xususiyatlarining biri - do'stlar va guruxlar tizimi. Uni quyidagi chizma yordamida tavsiflash mumkin: 
1-
 
                       Mazmuniga ko'ra ijtimoiy tarmoq 
ikki bosqichli bo'ladi:  
1. Foydalanuvchilar orasidagi muloqotni o'rnatib 
beruvchi dasturiy - apparatli kompleks;  
2. Foydalanuvchilar orasidagi umumiy 
qiziqishlarni aniqlash, guruhlar orasidagi muloqat 
internet tarmog'i orqali bajarilishi.  
 
 
 
Manba: Google images 
 
Butun  jahon  turistik  tashkiloti  ijtimoiy 
tarmoqni  turizmdagi  muhim  rolini  tan  oladi.  Turistlar  va  biznesmenlar  smartfon  va  planshetlardan 
-mulohazalar bildirish uchun foydalanadilar. 
World  Travel  Monitor  ning  izlashlari  shu
olish  uchun  26  %  turistlar  haqida,  34  %  i  mehmonxonalarni  bron  qilish  va  boshqa  xizmatlardan 
sayohat  vaqtida  foydalanishadi.  Xalqaro  sayohatchilarning  3  dan  1  qismi  smartfonlar  yordamida 
ijtimoiy tarmoqlarga kirib, sayohat davrida, fikr va mulohazalarni Facebookda, rasmlarni Twitter yoki 
Flicrda kiritiladi. 
          Iqtisodiyotning  turli  sohalaridagi  kompaniyalar  mijozlar  bilan  ijtimoiy  tarmoq  orqali  ish 
bilan  uzoq  muddatli  munosabatlarni  tashkil  qilishga  kompaniya  reputatsiyasini  boshqarishga, 
savdo
 
          
tovarlar,  kompaniyalar  va  xizmatlar  haqida  suhbat  olib  boradi. 
 
 

---

 
2-
 
 
          Ijtimoiy 
tarmoq 
ajoyib 
marketing 
tashqarida  qolmaydi 
  Kompaniyalar,  tadbir 
tashkilotchilari 
va 
kongres 
sentirlar 
mehmonxonalardan tez-
kompaniya  va  xizmatlarini  rivojlantirish  uchun 
foydalanishadi.  Ijtimoiy  tarmoq  sahifalarida  turli 
xil 
komentarilar 
nashr 
qilinadi, 
suratlar, 
videoroliklar  taqdimot  materiallari  joylashtiriladi, 
xaridorlar  bilan  doimiy  muloqot    olib  boriladi. 
tarmoqdan  foydalanuvchilar  soni  2011  yilda  2010 
 
          Bu  ijtimoiy  tarmoqlardan  kompaniyaning  rivojlanish  va  boshqa  biznes  yechimlarini  yechish 
a  yordam  beradi.  Konfirensiya 
va konfirensiyalar tashkilotchi
uchrashuvlar,  shaxsiy  tadbir  va  vistavkalar  tashkilotchisi.  Tekshiruvlar  geografiyasi  kengdir. 
Karespondentlarning  60  %  i  Germaniya,  Avstirya,  Shvetsariyadan,  10  %  i  Yevropaning  boshqa 
davlatlaridan,  10  %  i  shimoliy  va  janubiy  Amerikadan,  20  %  i  boshqa  davlatlardan. 
shirishni 
tasdiqlaydi.  70  %  korespondentlar  javob  berishicha  ijtimoiy  tarmoqlar  har  bir  konkret  tadbirning  va 
hisoblaydi. 
Internetning  taraqqiy  etishi  va  uning  jamiyat  hayotida  muhim  o`rinni  egallashi  bilan  birga 
virtual  resurslar  xilma-xilligini  vujudga  keltirdi.    Shu  bilan  bir  qatorda  bugungi  kunda  keng 
ommalashib ulgurgan ijtimoiy tarmoqlarning paydo bo`lishiga ham zamin yaratdi. Vatani Amerika deb 
e`tirof  etiluvchi  internet  XX  asrning  60  yillarida  paydo  bo`lgan  bo`lsa,  hali  yarim  asr  bo`lishga 
ulgurmayoq, butun dunyoga hukmronlik qila boshladi. Internetning kirib kelishi turli atamalar, virtual 
kashfiyotlarni ham vujudga keltirdi. Dastlab forum, chat nomlari bilan atalgan ko`ngilochar muloqot 
vositalari XXI asrga kelib ijtimoiy tarmoqlar ko`rinishida xizmat ko`rsata boshladi.  
Asrimiz  boshlarida  asos  solingan  ijtimoiy  tarmoqlar  bugun  dunyo  aholisining  3  milliarddan 
kelayotgan  ijtimoiy  tarmoqlar  bugungi  kunga  kelib  ommaviy  axborot  vositalarining  bir  qancha 
funksiyalarini  ham  o`zida  mujassamlashtira  oldi.  Ba`zi  manbaalarda  ijtimoiy  tarmoqlarning  vujudga 
odnoklassniki.ru sayti esa 2006 yilning 26 martidan ishga tushirilgan. 
            O`zbekistonda asosan odnoklassniki, facebook, moy mir, vkontakte, twitter kabi xorij ijtimoiy 
tarmoqlaridan  hamda  muloqot.uz,  sinfdosh.uz  kabi  milliy  tarmoqlardan  keng  foydalaniladi.  Bundan 
tashqari  xalqaro  virtual  olamga  tanilgan  fidbek,  feedburner,  flicker,  uSpace  kabi  bir  qancha  ijtimoiy 
tarmoqlar mavjud. 

---

 
Ijtimoiy  tarmoqlar  asosan  15-55  yoshdagi  auditoriyani  birlashtirgan  bo`lib,  bugungi  kunda  ba`zi 
yoshlar  uchun  kundalik  muloqot  vositasiga  aylanib  ulgurgan.  Shu  sababli  ijtimoiy  tarmoqlarni 
zamonaviy  ommaviy  kommunikatsiya  tizimining  bir  ko`rinishi  deb  e`tirof  etish  mumkin.  Bugungi 
kunda dunyo aholisining 3 milliardga yaqin qismi ijtimoiy tarmoqlar a`zosidir. O`zbekistonning o`zida 
8 million aholi internetdan foydal
a`zo. 
           
bo`lib,  ulardan  140  ming  nafari  o`zbekistonlik  foydalanuvchilardir.    Facebook  statistikasining 
ma`lumotlariga  ko`ra,  bir  kunda  800  milliondan  ortiq  kishi  saytga  telefon  orqali  (mobil  versiyasiga) 
tashrif  buyuradi.  Kuniga  3  milliardan  ortiq  sharxlar  qoldirilib,  300  milliondan  ortiq  fotosuratlar 
joylashtiriladi hamda 125 millionta virtual do`stlik aloqalari o`rnatiladi. 
            Ingliz  tilidagi  tarjimasi  "chuqurlamoq,  vijirlamoq"  kabi  ma`nolarni  anglatuvchi  twitter 
mikroblogi  jahondagi  eng  mashhur  kichik  blogli  xizmat  turlarini  taqdim  etuvchi  ijtimoiy  tarmoq 
hisoblanadi. Jek Dorsi, Even Uilyams va Biz Stounlar tomonidan 2006 yilning 15 iyulida asos solingan 
Twitter mikro blogi dunyo miqyosida 500 milliondan ortiq foydalanuvchilariga ega. Ularning deyarli 
100 ming nafari o`zbekistonliklardir, Twitterning qulayligi shundaki, unda ortiqcha funksiyalarga o`rin 
yo`q,  "bugun  men  nima  qildim",  "hozir  men  nima  qilayapman"  kabi  savollarga  javob  bersangiz 
bo`lgani. Mana shu "qulaylik" bilan twitter auditoriyasini kengaytirmoqda. 
             Kundan kunga ommalashib borayotgan, ayniqsa O`zbekiston yoshlarining sevimli "uchrashuv 
tushirilgan  bo`lsa,    bugungi  kunda  uning  salkam  150  million  auditoriyasi  mavjud.  Odnoklassniki 
foydalanuvchilari asosan 14 yoshdan 55 yoshgacha deb e`tirof etiladi. O`zbekistonlik foydalanuvchilar 
esa  "odnoklassniki"ning  3,5  millionga  yaqin  qismini  tashkil  etadi.  Sayt  statistikasiga  ko`ra, 
"odnoklassniki"ga bir kunda o`rtacha 30 million kishi tashrif buyuradi. Ularning 62 %i 15-25 yoshdagi 
foydalanuvchilarni  tashkil  etadi.  Ahamiyatlisi  shundaki,  yuqorida  qayd  etilgan  O`zbekistondagi  eng 
ommabop  ijtimoiy  tarmoqlar  ichida  mamlakatimiz  miqyosida  eng  keng  tarqalgani  odnoklassniki.ru 
saytidir.  Mazkur  ijtimoiy  tarmoq  asli  kelib  chiqishi  rus  millatiga  mansub  bo`lgan  Albert  Popkov 
tomonidan  shunchaki  reklama  joylash  maqsadida  yaratilgan  sayt  bo`lib,  keyinchalik  ommalashib 
brogan  va  qisqa  vaqt  ichida  minglab  a`zo  to`plashga  muvaffaq  bo`lgan.  Bugungi  kunda 
"odnoklassniki"ga  100  dan  ortiq  mamlakat  fuqarolari  a`zo  va  ulardan  eng  faollari  Rossiya,  Ukraina, 
tta 
virtual  auditoriyani  jamlashga  ulgurgan  "odnoklassniki"  kundan  kunga  yangi  loyihalarni  taqdim 
etmoqda. "Odnoklassniki"da rus, ingliz, moldov, ukrain, gruzin, ozarbayjon va o`zbek tillari mavjud. 
Odnoklassniki ma`muriyatining norasmiy ma`lumotlariga ko`ra, bugungi kunda saytda 200 milliondan 
ortiq  profillar  va  10  millionga  yaqin  guruhlar  mavjud.  Ularning  umumiy  soni  bo`yicha  6/1  qismi 
 
            O`z  atrofiga  millionlab  auditoriyani  birlashtirgan  eng  ommabop  facebook,  twitter  va 
odnoklassniki tarmoqlari turli norasmiy sahifalar orqali rasmiy axborotlarni ham birinchilardan bo`lib 
yetkazib  bormoqda.  Bu  masalaga  odnoklassniki  misolida  yondoshadigan  bo`lsak,  buni  asosan, 
tarmoqdagi guruhlar bo`limida ko`rish mumkin. Odnoklassnikida OAV funksiyalarini va jamoatchilik 
bilan  aloqalarni  o`zida  mujassamlashtirgan  eng  yirik  sahifa  tarmoqdagi  guruhlar  bo`limidir. 
"Odnoklassniki"da guruh yaratish, yaratilgan guruhga a`zolar to`plash, boshqa guruh va uyushmalarga 
a`zo  bo`lish,  guruhlarga  o`z  do`stlarini  va  boshqa  foydalanuvchilarni  taklif  etish  mumkin.  Guruhlar 
"odnoklassniki"dagi eng ko`p muloqot almashish bo`limi hisoblanadi. Har bir guruhda istagancha a`zo 
to`plash  imkoniyati  mavjud.  Guruh  yaratuvchisi  (adminstrator)  va  uning  yordamchisi  (moderator) 
tomonidan  yoki  guruh  a`zolari  tomonidan  ham  mavzu  va  yangiliklar  berib  boriladi,  fotoalbomlarga 
fotosuratlar  joylash,  video  joylashtirish  ishlari  amalga  oshiriladi.  Ijtimoiy  tarmoqlar,  xususan, 
odnoklassnikidagi  guruhlar  mavzu  ko`lami  va  yo`nalishi  jihatdan  turlichadir.  Guruhlarga  ixtiyoriy 
kirish  yoki  kimningdiri  taklifi  bilan  a`zo  bo`lish  mumkin.  Bugungi  kunda  odnoklassniki"da 
ne Uzbekistanning mazkur tarmoqdagi 
sahifasidir. Ushbu sahifada 200 mingdan ortiq a`zolar bor. Bundan tashqari, jahondagi eng ommabop 
axborot  agentliklari,  ommaviy  axborot  vositalari,  inernet  saytlarining  ham  rasmiy  sahifalari  ushbu 
tarmoqda  joylashtirilgan.  Xususan,  Rossiyaning  Ria  Novosti,  ItarTASS  axborot  agentliklari,  "Perviy 

---

 
kanal",  "Rossiya",  "NTV" kabi  telekanallari, va boshqa ommaviy axborot  vositalarining ham  rasmiy 
sahifalari turli ijtimoiy tarmoqlarda, xususan, odnoklassnikida faoliyat yuritib kelmoqda. O`zbekiston 
OAVlarning rasmiy sahifalari  joylashtirilgan.  Biroq, odnoklassniki va boshqalarda bu holat unchalik 
kuzatilmaydi.  SHuni  aytish  lozimki,  bugungi  kunda  boshqa  ijtimoiy  tarmoqlardan  farqli  ravishda, 
odnoklassnikida  bir  qancha  axborot  tarqatuvchi  yangiliklar  sahifalari  faoliyat  yuritadi.  Bundan 
tashqari,  O`zbekiston  va  jahon  yangiliklarini  berib  boradigan  informatsion  sahifalar  ham  guruhlar 
bo`limida  faoliyat  yuritib  kelmoqda.  Bunday  sahifalar,  asosan,  milliy  va  xorij  internet  saytlaridagi 
ma`lumotlardan foydalangan holda kuniga o`rtacha 3-5 tagacha yangiliklarni joylashtiradilar.