SANOQ SISTEMALARI
1.
Ikkilik sanoq sistemasi
2.
Skkizlik sanoq sistemasi
3.
O’n oltilik sanoq sistemasi
4.
Boshqa sanoq sistemalari
Sanoq sistemasi
– bu sonlarni maxsus belgilar –
raqamlar
yordamida ifodalash turiga
aytiladi.
Sonlar:
123, 45678, 1010011, CXL
Raqamlar
0, 1, 2, … I, V, X, L, …
Alifbo
–bu raqamlar to‘plami. {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
Sanoq tizimlari turlari:
Nopazitsion
– sonlarni yozishda raqamlarnig joylashishi uning joyiga(pozitsiyasiga)
bog‘liq emas;
Pazitsion
– bunda pozitsiyaga bog‘liq…
Nopazitsion sanoq tizimi
Unar
– bir raqami birni bildiradi (1 kun, 1 metr……);
Rim raqamlari:
I
– 1 (barmoq),
V
– 5 (yoyilgan kaft, 5 barmoq),
X
– 10 (ikki kaft),
L
– 50,
C
– 100 (
Centum
),
D
– 500 (
Demimille
),
M
– 1000 (
Mille
)
Rim sanoq tizimi
Qoidalar:
(odatda) uchtadan ko‘p bir xil raqamlarni ketma-ket qo‘yish mumkin emas.
Agar kichik raqam(faqat bitta!) katta raqamdan chap tarafda turgan bo‘lsa, u
holda u raqamlar yig‘indisi (summasi)dan ayiriladi (qisman nopazitsion!)
Misollar:
MDC
X
L
I
V =1000+500+100-10+50-1+5=1644
2389 = 2000+300+80+9
2389 = M M C C C L X X X I X
Rim sanoq tizimi
Kamchiliklari:
Katta sonlarni yozish uchun(3999) yangi simvol-raqamlarni kiritish lozim
bo‘ladi(
V, X, L, C, D, M
)
Kasr sonlarni qanday yozish mumkin?
Arifmetik amallar qanday bajariladi:
CCCLIX + CLXXIV =?
Qayerda qo’llaniladi:
kitobdagi bo‘limlarni belgilashda:
Asrlarni yozishda:
«XXI asr axborot texnologiyalari asri
»
Soatdagi sonlarni ko‘rsatishda
Slavyan sanoq tizimi
Alifbolik(harflik) sanoq tizimi (nopоzitsion)
Pozitsion sanoq sistemasi:
raqamning pozitsiyasi sonlarning yozilishiga qarab
aniqlanadi.
O’nlik sanoq sistemasi
dastlab
– barmoqlarda sanash Hindistonda o‘ylab topilgan, arablar moslashtirishgan, Yevropaga
olib kelingan
Raqamlar:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Asosiy
(raqamlar miqdori):
10
Suzdal
Kremlining
soati
Boshqa pozitsion sanoq sistemalari:
•
ikkilik, sakkizlik, o‘noltilik (informatika)
•
O‘nikkilik (1 fut = 12 dyuym, 1 shilling = 12 pens)
•
yigirmalik (1 frank = 20 su)
•
oltmushlik (1 minut = 60 sekund, 1 soat = 60 minut)
Ikkilik sanoq sistemasi
Butun sonlarni ikkilikga o‘tkazish
Ikkilik sanoq sitemasi:
Foydalaniladigan raqamlar:
0, 1
Asosi(raqamlar soni):
2
•
Ikkita holatni aniqlaydigan texnik qurilma kerak bo‘ladi(tok bor—tok yo‘q);
•
Ikkilik sanoq sistemasini ishonchliligi;
•
Operatsiyalarni bajarishda kompyuter uchun o‘nlikdan ko‘ra ikkilik sanoq sistemasi
ma‘qul
•
Oddiy o‘nlik sanoq sistemasidagi sonlar ikkilik sanoq sistemasida judayam katta
ko‘rinishga kelib qoladi;
•
Ikkilik sanoq sistemasi ko‘p darajalarga (razryadlarga) ega;
Inson uchun ikkilikdagi sonlarni o‘qish qiyin, chunki ularr bir xil ko‘rinishga ega, ya‘ni 1
va 0 ko‘rinishiga.
Do'stlaringiz bilan baham: |