Politexnika instituti

 

---

6 
1.O’zbekistonning eng yangi tarixi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.
 
 
Tarix  –  aslida  arabcha  so’z  bo’lib,  o’tmish,  o’tgan  voqealar  haqida  aniq  hikoya  qilishni 
anglatadi. U odamzodning eng qadimgi davridan bugungi kungacha kechgan hayotini, o’tmishdagi 
tarixiy jarayonlarni, turmush tarzini, avloddan-avlodga meros sifatida rivojlanib, boyib borayotgan 
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma‘naviy-madaniy, davlat qurilishi sohalaridagi tajribalarini, o’z xalqiga 
bosh  bo’lib,  ularga  yetakchilik  qilgan  tarixiy  shaxslar  faoliyatini  tartibga  solib  o’rganuvchi  va 
tasvirlovchi fandir.
 
Inson  o’z  tarixini  o’rganish,  bilish  orqali  kishilik  jamiyatining  rivojlanish  qonuniyatlari, 
taraqqiyotining  bosqichlari  jarayonlarini,  insonlarning  inqirozli  holatga  tushish  sabablari  va  bu 
holatdan  chiqish  yo’lidagi  tajribalarini  tushunib  oladi,  o’tmish  saboqlaridan  xulosa  chiqaradi  va 
kelajakda  to’g’ri  yo’ldan  borish  lozimligini  anglab  yetadi.  Shu  jihatdan,  tarix  fani  tarixiy 
jarayonlarning  qonuniyatlari  va  an‘analarini tushunib  yetishga,  hozirgi  zamonni  to’g’ri  anglashga, 
kelajakni asosli ravishda ko’ra bilishga ko’maklashuvchi ilm manbaidir.
 
Har bir mamlakat, har bir xalq o’zining uzoq va betakror tarixiga ega. O’zbekistonning, o’zbek 
xalqining tarixi boy va sermazmun. O’zbekiston jahon tarixining turli xalqlar, tamaddunlar tutashgan 
eng qaynoq chorrahalaridan biri sifatida butun insoniyat tarixining shakllanishiga ma‘lum darajada 
ta‘sir etib bordi. Shu bilan birga, ajdodlarimiz hayotida boshqa xalqlar sivilizatsiyasining ham ta‘siri 
bo’ldi.
 
Xalqimizning  davlatchilik  tajribasi  ham  boy  va  qadimiy.  O’zbekiston  hududida  dastlabki 
mustaqil davlat tuzilmalari bundan salkam 3000 yil muqaddam (mil.avv. 1 ming yillik boshlarida) 
paydo bo’lib, o’tgan ming yilliklar davomida takomillashib, dunyo davlatchiligi rivojiga munosib 
hissa qo’shib keldi. Bugungi mustaqil O’zbekiston davlati xalqimizning ming yillik davlatchiligining 
tarixiy vorisi – davomchisidir. O’zbekistonnning eng yangi tarixi fani anashu mustaqil O’zbekiston 
davlatining zarvorli tarixini o’rganuvchi fandir.
 
Mamlakatimizning 1991 yildan keyingi mustaqillik davri xalqimiz qadimiy tarixining uzviy va 
tadrijiy  qismi  hisoblanadi.  Chunki  aynan  shu  tarixiy  sanadan  o’zbek  xalqining  davlatchilik  tarixi 
yangi bir bosqichga kirdi. O’zbekistonning eng yangi tarixi deb ataladigan mazkur davr Vatanimiz 
tarixiga tub ijtimoiy-siyosiy va ma‘naviy-madaniy o’zgarishlar, asriy orzularimizning ro’yobi, buyuk 
kelajak  va  farovonlik  jamiyatini  qurish  davri  bo’lib  kirdi.  Hayotimiz  va  tafakkurimizda  ro’y 
berayotgan  o’zgarishlarni  tahlil  qilish,  erishilgan  yutuqlar  va  muammolarimizdan  to’g’ri  xulosa 
chiqarish tarixiy zaruratga aylandi.
 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fanining 
predmetini
  mustabid  sovet  tuzumining  inqirozi 
boshlangan XX asrning 80-yillari oxiridan boshlab to bugungi kunga qadar O’zbekistonda kechgan 
tarixiy jarayonlar tashkil etadi.
 
O’zbekistonning istiqlolga erishish arafasidagi siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy holati, mustaqillikni 
qo’lga  kiritish  jarayonlari,  O’zbekistonning  mustaqillik  yillaridagi  taraqqiyoti  va  rivojlanish 
bosqichlari,  istiqlol  yillarida  siyosiy,  ijtimoiy-iqtisodiy  va  madaniy  sohalardagi  o’zgarishlar, 
O’zbekistonning  xalqaro  maydondagi  o’rni  va  mavqei,  tashqi  siyosatda,  ayniqsa,  mintaqada 
xavfsizlik va barqarorlikni ta‘minlashda olib borgan siyosati, O’zbekiston Respublikasining Birinchi 
Prezidenti  Islom  Karimov  hamda  Prezident  Shavkat  Mirziyoyev  rahbarligida  amalga  oshirilgan 
islohotlar va ularning natijalari asosida qo’lga kiritilayotgan yutuqlar, respublikada millatlararo va 
umuminsoniy qadriyatlarning rivojlanishiga yaratilayotgan imkoniyatlar mazkur fanning o’rganish 
va tahlil qilish 
obyekti
 hisoblanadi.
 
Milliy istiqlol o’zbek xalqining asriy orzusi, armoni edi. Bu yo’lda minglab Vatan fidoyilari 
aziz  jonlarini  qurbon  qildilar.  Milliy  mustaqillikning  qo’lga  kiritilishi  katta  yutuq,  uning  qadriga 
yetish, mustahkamlash, asrab avaylash mushkul va mas‘uliyatli vazifa. Har qanday mamlakatning 
qudrati, uning milliy mustaqilligi davlat chegaralarining daxlsizligi, o’sha mamlakat fuqarolarining 
o’z yurtiga mehr-muhabbat bilan tarbiya topgani, Vatan mustaqilligi va milliy istiqlol uchun kurashda 
zarur bo’lsa jonini fido qilishga ham tayyor bo’lishdek oliyjanob

---

7 
fazilatlarga  ega  bo’lishlariga  bog’liq.  Bu  fazilatlarni  xalq,  yurt  kelajagi  –  yoshlar  ongida 
shakllantirish 
ushbu fanning vazifasi
 hisoblanadi.
 
Shu jihatdan O’zbekistonning eng yangi tarixi fani quyidagi vazifalarni bajaradi:
 
– Ajdodlar hayoti bilan bog’liq holda sodir bo’lgan voqealar rivojining mazmun-mohiyatini, 
sabab va oqibatlarini, asrlar davomida to’plangan amaliy tajriba va saboqlardan xulosa chiqarish;
 
–  xalqimizning  mustaqil  taraqqiyot  yo’liga  kirishi,  mustaqillik  yillarida  milliy  huquqiy, 
demokratik  davlatchilik  qurilishi,  demokratik-fuqarolik  jamiyatini  shakllantirish,  erkin  bozor 
iqtisodiyotiga o’tish, jahon hamjamiyatiga qo’shilish va o’z o’rnini topish borasidagi faoliyatini 
xolisona yoritish.
 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fani  xalqimiz  uchun  ijtimoiy,  siyosiy,  tarbiyaviy, 
ma‘naviy saboqlar majmuasidir. Bu fan barcha ijtimoiy-gumanitar fanlar bilan bog’liq holda
 
o’rganiladi.  Insoniyat  hayotining  ma‘no-mazmuni  va  jamiyat  taraqqiyotining  umumiy 
qonuniyatlari haqida fikr yuritganda, falsafa, davlat qurilishi va jamiyatni boshqarish masalalarida 
politologiya,  iqtisodiy  hayotni  yoritishda  iqtisodiyot  nazariyasi,  xalqning  turmush  tarzi,  tili  va 
milliy  mentalitetini  tasvirlashda  etnografiya,  o’zbek  tili  va  adabiyoti,  dinshunoslik  fanlari 
yutuqlaridan  foydalaniladi.  Tarixshunoslik,  manbashunoslik,  arxivshunoslik  kabi  maxsus  fanlar 
eng yangi tarix falsafasini chuqur anglab yetishga ko’maklashadi.
 
XXI  globallashuv  asrida  ta‘lim  sohasida  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fanini  o’qitish 
zamirida  mamlakatning  intellektual  va  ma‘naviy  boyligi  bo’lgan  yoshlar  salohiyatni 
yuksaltirishdan manfaatdor ekanligi omili yotadi. Globallashuv sharoitida bilimlilik mamlakatni 
iqtisodiy rivojlantirish va uning milliy boyligini ko’paytirishning muhim tarkibiy qismiga aylanib 
borayotganligi, yoshlarning yuksak ma‘naviy darajasi esa insonlarda huquqiy madaniyatni, erkin 
va demokratik huquqiy davlatda yashash hamda mehnat qilish qobiliyatini shakllantirish, o’zligini 
anglash, ulardan shaxs, davlat hamda jamiyat manfaatlari yo’lida foydalanish imkonini beradi.
 
Mazkur  fanning  o’qitilishi  jarayonida  talaba  fan  bo’yicha  mustaqillikka  erishish  arafasida 
O’zbekistonda  yuzaga  kelgan  murakkab  vaziyatni,  ularning  sabablari  va  oqibatlarini;  mustaqillik 
yillaridagi  o’zgarishlarni,  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  masalalarini,  zamonaviy  jarayonlarda 
O’zbekistonning  jahon  hamjamiyatidagi  o’rnini  tarixiylik  va  xolislik  nuqtai  nazaridan  bilib  oladi; 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  muammolarini  o’rganish,  dunyoqarashni mustahkamlashda milliy 
mustaqillik g’oyasini qo’llay bilish, atrofida sodir bo’layotgan jarayonlarga o’z munosabatini bildira 
olish, jamiyat va inson dunyoqarashi rivojida tarix fanining o’rnini anglash va bugungi kunda sodir 
bo’layotgan voqealarning tarixdagi muhim
 
voqealar bilan bog’liqligini bilish ko’nikmalariga ega bo’ladi.
 
Shuningdek,  O’zbekistonning  eng  yangi  tarixini  chuqur  bilish,  ma‘naviy-milliy  va 
umuminsoniy  masalalar  bo’yicha  o’z  qarashlarini  ilmiy  asoslashni  va  ifodalashni  bilish,  milliy 
mustaqillik g’oyalariga amal qiladigan faol hayotiy dunyoqarash kabi malakalarga ega bo’ladi. Bu 
o’z navbatida, yoshlarda tarixiy tafakkurni shakllantirib, komil inson bo’lib yetishishlarida muhim 
ahamiyat  kasb  etadi.  Asosiy  vazifa  O’zbekiston  tarixi  fanining  mantiqiy  davomi  bo’lgan 
O’zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fani  bo’yicha  yosh  avlodni  millatning  dardiga  darmon 
bo’ladigan, elim deb, yurtim deb yonib yashaydigan komil, o’z ona yurti bilan g’ururlanadigan 
inson qilib tarbiyalashdan iborat.