Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o

Xaritani  masshtabi.
  Generalizatsiyaga  masshtabni  ta'siri  shunda  namoyon 
bo`ladiki, ancha yirik tasvirdan mayda tasvirga o`tishda tasvirlanayotgan hududni 
o`lchamlari qisqaradi. (Masalan, yer yuzasidagi 1 km² maydon 1:1 000 masshtabli 
xaritada  1  m²,  1:10  000  masshtabda  1  dm²  ,  1:100  000  masshtabda  1  sm²  va 
nihoyat 1:1 000 000 masshtabli xaritada esa atigi 1 mm² ga teng bo`ladi xolos). 
Ancha  mayda  masshtabda  asos  qilib  olingan  yirik  masshtabli  xaritada  bo`lgan 
hamma mayda-chuyda detallarni va tafsilotlarni tasvirlash mumkin emas, shuning 
uchun  ularni  saralash,  umumlashtirish,  qolganlarini  chiqarib  tashlash  zarur 
bo`ladi. Xaritani masshtabini qisqarishi bilan, fazoviy qamrab olish oshadi, u ham 
generalizatsiyaga  ta'sir  qiladi,  yirik  masshtabli  xaritalar  uchun  muhim  bo`lgan 
ob’ektlar  (masalan,  mahalliy  oriyentirlar)  mayda  masshtabli  xaritalarda  o`z 
ahamiyatini yo`qotadi va shunday ekan ular chiqarib tashlanishi lozim. 

---

 
 Masshtab o`zgarishi bilan aholi punktlarini generalizatsiya qilish misolida 
alohida ob'ektlarni ularni jamlovchi belgilar bilan almashtirish: 
a- alohida binolar (masshtab 1: 10 000); b- kvartallar (masshtab 1: 50 000); 
v- umumiy kontur (masshtab 1: 300 000); g-punson (masshtab 1: 1 000 000)