Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq


-MAVZU.  FALSAFIY TAFAKKUR TARAQQIYOTI BOSQICHLARI



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

3-MAVZU.  FALSAFIY TAFAKKUR TARAQQIYOTI BOSQICHLARI:

 

G‘ARB 



FALSAFASI 

  

 



37

 

kashf  etib,  Demokrit  ilgari  surgan  atomchilik  ta’limotiga  ulkan  hissa  qo‘shgan.  Epikurning 



falsafiy-axloqiy  ta’limoti  o‘z  zamonasida  ilg‘or  ahamiyatga  ega  bo‘lgan.  Rohatfarog‘at, 

xursandchilik deganda, kayf-safo,  maishat, shohona hayotni emas, balki  jismoniy ezilish hamda 

ruhiy tashvishlardan xalos bo‘lishni, ozodlikni tushunamiz, deydi Epikur. uning fikricha, davlat 

kishilarning o‘zaro kelishuvi asosida tuzilishi lozim. Epikur ilgari surgan ijtimoiy kelishuv g‘oyasi 

keyinchalik  XVIII  asr  fransuz  ma’rifatparvarlari  hamda  XX  asr  faylasuflari  tomonidan  davom 

ettirilgan.  

Epikur ta’limotini rimlik Lukretsiy Kar (yeramizdan avvalgi 99-55 yillar) davom ettirgan. U 

«Narsalarning tabiati to‘g‘risida» nomli asari bilan mashhur bo‘lgan. YAshashdan maqsad, deb 

yozgan  Lukretsiy,  baxtli  hayot  kechirishdan  iboratdir.  Jamiyat  ham,  xuddi  tabiat  singari,  o‘z 

qonunlariga ega hamda tabiat qonuniyatlariga tayangan holda rivoj topadi, deydi u. Uning falsafiy 

qarashlari o‘z davri va o‘rta asr falsafasiga o‘z ta’sirini ko‘rsatgan.  

Uning  fikricha,  modda  (materiya)  —  abadiy,  bir  holatdan  ikkinchi  holatga  o‘tib,  shaklini 

o‘zgartirib yashash — uning xossasi. Olamdagi barcha narsalar ikkiga — oddiy va murakkab turga 

bo‘linadi. Lukretsiy Kar atom harakatining uchta turini sanab o‘tgan. Bular — narsaning og‘irlikka 

ega  bo‘lgani  uchun  to‘g‘ri  chiziqli  harakati,  narsaning  o‘zicha  og‘ish  harakati,  narsaga  turtki 

bo‘lgan  asosga  qaratilgan  harakat.  Lukretsiyning  nazariyasi  mohiyatan  sodda  bo‘lsa-da, 

tabiatshunoslikka ulkan ta’sir ko‘rsatgan.  

Biz  xorijiy  Sharq  va  antik  dunyo  falsafasi  haqida  juda  qisqa  ma’lumot  byerdik.  Ularga 

mansub ayrim oqim va mashhur faylasuflar ta’limoti to‘g‘risida nihoyatda muxtasar fikr yuritdik. 

Aslida bu mavzular o‘ta keng qamrovli bo‘lib, ularning mohiyatiga etib borish uchun ko‘p va xo‘b 

o‘qib-o‘rganishga  to‘g‘ri  keladi.  Ishonchimiz  komilki,  siz,  aziz  talabalar  ularni  mustaqil  o‘qib-

o‘rganish jarayonida to‘liq o‘zlashtirib olasiz. Yevropada Qadimgi Yunon va Rimdan o‘rta asrlar 

falsafasigacha,  ya’ni  miloddan  ilgarigi  1  asrdan  milodning  X1V  asrigacha,  bir  yarim  ming  yil 

davomida bir qancha oqimlar paydo bo‘ldi va amal  qildi. Bu davr falsafasida ikki xil jarayonni 

ko‘rish  mumkin:  1.  Xiristianlikning  shakllanib  davlat  dini  va  mafkurasiga  aylanishi;  2.  O‘rta 

asrlarga  kelib  inkvizitsiyaning  ustivor  yo‘nalishga  aylanishi.  Gnostika,  apologetika,  patristika, 

realizm, nominalizm va boshqa oqimlar o‘sha davr falsafasining qiyofasini belgilaydi.  

Gnostiklar. Bu davr falsafasida o‘z o‘rniga ega bo‘lgan gnostitsizm eramizning 150 yillarida 

o‘zining yuksak ravnaqiga yerishadi. Ular shunday falsafiy ta’limot yaratdilarki, ularning fikricha 

Xudo  ruh  sifatida  yovuzlikda  mutlaqo  sof,  inson  esa  o‘z  tabiatinnig  ruhiy  jihati  bilan  xudoga 

moslashgan.  Bu  masalada  gnostitsizm  faylasuflari  xristianlikni  yunon  falsafasi  bilan 

birlashtirishga harakat qildilar. Agar bu urinishda gnostitsizm g‘alaba qilsa, xristianlik qadimgi 

dunyoning  navbatdagi  falsafiy  dini  bo‘lib  qolar  edi  va  shunday  bo‘ldi  ham.  354  yilda  Pompey 

sobori xristianlikni Rim impyeriyasining asosiy dini deb e’lon qildi.  

Dualizm — gnostitsizmning asosiy yo‘nalishi, bu oqim tarafdorlari moddiy va ruhiy dunyo 

o‘rtasida mustahkam chegara mavjud deb ta’kidlaydilar. Ular ta’limotida matyeriya hamma vaqt 

yovuzlik timsolidir. Bundan ular xudo hech mahal moddiy dunyoni yaratishi mumkin emas, deb 

hisoblaydilar.  Gnostiklar  tomonidan  e’lon  qilingan  darveshlik  (asketizm)  o‘rta  asrlarda 

monaxchilikning vujudga kelishiga sabab bo‘ldi. Apologetlar xristianlik tarixida 1 va III asrlarda 

vujudga keldi.   

«Patristika»- so‘zi «ota» («padre») so‘zidan kelib chiqqan. Bu nom  bilan odatda G’arbda 

episkoplarni ularga hurmat sifatida ataganlar. Sharqda mashhur bo‘lgan chyerkov otalaridan biri 

Ioan  




Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish