H. A. Jamolxonov

Vokalizm
 - unli fonemalar tizimi. 
Konsonantizm
 - undosh fonemalar tizimi. 
Divergensiya
  -  til  strukturasidagi  o’zgarishlar  ta’sirida  bir  fonemaning  ikki 
fonemaga bo’linishi. Mas."k"ning "k"va "q"ga ajralishi. 
Konvergensiya
 - tarixiy taraqqiyot natijasida ikki fonemaning bir fonema holiga 
kelishi: qadimgi turkiy va eski o’zbek tillarida alohida-alohida fonemalar bo’lgan "

" va 
"o"  unlilari  shu  qonuniyat  asosida  hozirgi  o’zbek  adabiy  tilida  bitta  "o"  fonemasiga 
birlashgan. 

---

14 
 
Pozitsion  xususiyatlar
  -  nutq  tovushlarining  so’z  tarkibidagi  o’rni  (unlining 
urg’uli  yoki  urg’usiz  bo’g’inda,  undosh  tovushning  kuchli  yoki  kuchsiz  pozitsiyada 
bo’lishi), shu omil ta’sirida yuz beradigan hodisalar.  
Sintagmatik  xususiyat 
–  so’z  yoki  bo’g’in  tarkibida  tovushlarning  zanjirsimon 
joylashuvi, birin-ketin kelishi, gorizontal chiziq bo’ylab joylashuvidan kelib chiqadigan 
xususiyatlar. 
Singarmonizm 
–  so’zning  asosi  va  affiks  tarkibidagi  unlilarning  o’zaro 
uyg’unlashuvi, garmoniyasi.  
Sheva
 – muayyan tilning o’ziga xos fonetik, leksik va grammatik xususiyatlariga 
ega bo’lgan eng kichik qismi. 
Lahja
  -  fonetik,  leksik  va  grammatik  umumiylik  asosida  birlashgan  shevalar 
yig’indisi. U dialekt nomi bilan ham ataladi.