Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Тактикани танлаш ва уни қўллаш қоидалари 
Тактика танлаш турли вазиятларда хилма-хил ролларни бажариш билан 
боғлиқ. Бу ҳақида маълумотни психотерапевт А.Б.Добрович китобларидан 
олиш мумкин. Бу тўртта позиция бўлиб, улар қуйидагича: “юқоридан 
пастга”, “пастдан юқорига”, “ёнма-ён” ва “аралашмаслик” позицияси. 
“Юқоридан пастга” позициясида ўқитувчи мустақил ҳал этишни 
намойиш этади, масъулиятни ўз зиммасига олади. Бу позиция “ота-она” 
позицияси. 

---

81 
“Пастдан юқорига” позицияси тобелик, шахснинг ўзига ишонмаслиги. 
А.Б.Добрович сўзи билан айтганда, бу “таълим олувчи” позицияси. 
“Ёнма-ён” позициясида фаросатлилик ва вазминлик, вазиятга қараб иш 
тутиш, бошқаларнинг ҳам манфаатини ўйлаш, ўзи ва улар ўртасида 
масъулиятни тўғри тақсимлаш ифода этилади. Бу “катта одам” позицияси. 
«Аралашмаслик» позицияси – аралашмаслик, фаолликни намоён 
этмаслик. 
Ҳар бир позициянинг қўлланиши вазият талабига мос танланади. 
Мулоқот икки томонлама жараён бўлганлиги учун ўқитувчи таълим олувчи 
ролини ҳам инобатга олиши шарт. Ўқитувчининг одатий позицияси бу 
ҳамкорликда иш олиб бораётган “катта одам”, яъни ишга алоқадор даражани 
талаб қилувчи позициядир. Бу позиция таълим олувчида тенг ҳуқуқли 
шерикликни шакллантиради, ўзаро ишонч муҳитини яратади. Бунда 
қуйидаги жумлаларни қўллаш мумкин: “Сизлар билан маслаҳатлашмоқчи 
эдим”, “Келинглар, ўйлаб кўрайлик” ва ҳоказо. 
Педагогик таъсирнинг етакчи методи – педагогик талабдир. Педагогик 
талаб илтимос, рағбатлантириш, маъқуллаш, фаолиятга ундаш, таълим 
олувчига нисбатан ишончни намойиш қилиш ва бошқа шаклларда 
ифодаланади. 
Инсонпарварлик 
педагогикасида 
педагог 
тарбияланувчилар 
биргаликдаги ҳамкорликдаги фаолиятда қуйидаги тамойилларга амал 
қилиши лозимлиги таъкидлаб ўтилган:
1) тарбияланувчиларга меҳрли бўлиш, ўз меҳрини кўрсата олиш;
2) таълим олувчилар ҳатти-ҳаракатларининг “ички рағбатлантирувчи 
кучларини” кўра олиш; 
3) вазиятни тўғри баҳолай олиш;
4) мақсадга мувофиқ таъсир этиш усулини танлаш;
5) таълим олувчилар билан самарали мулоқотни ташкил этиш.

---

82