R e J A :
1. Didaktika xakida tushuncha.
2. Oqitish jarayonining ma`nosi, tuzilishi va vazifalari
3. Oqitish jarayonining asosiy bosqichlari.
A D A B I e T L A R
1. « Pedagogika « Munovvarov T-1996
2. Pedagogika kursi Tursunov Nishonaliev
3. Pedagogika Mavlonova T-2001
4. Pedagogika PodlasOy M-1999y 2-tom 94-134b
T A Ya N Ch T U Sh U N Ch A L A R :
Didaktika, bilish, sezish, idrok, tasavvur, tafakkur, amaliet, bilim, kunikma, malaka,
ma`lumot, ta`lim
Didaktikaning predmeti ta`lim tarbiya muassasi sharoitida muallimning
raxbarligi ostida amalga oshadigan uquv jarayonidir. Didaktikada ana shu
jarayonning konuniyatlari tadqiq qilinadi, xar xil tipdagi ta`lim tarbiya
muassasalarida u eki bu darajada beriladigan ta`lim mazmunini belgilashning ilmiy
asoslari uqitish vositalari va metodlarining samoradorligini oshirish yullari xamda
ta`limning
tashkiliy
shaqllari
ishlab
chiqiladi.
Didaktika pedagogikaning ta`lim va uqitish nazariyasini ishlab chiqadigan
tarmog`idir. Didaktika yunoncha didaktikos suzidan kelib chiqqan bulib uqitish,
urganish ma`nosini bildiradi. Yaqin va Urta Sharqda Xorazmiy, Kindiy, Forobiy, Ibn
Sino, Umar Xayem kabi mutaffakkirlar ilmiy didaktika asoschilaridir. A.Komenskiy,
Shvetsariyalik pedagog I.P.Pestolotstsi, nemis pedagogi A.Distverglar evropada
didaktikaning rivojlanishiga xissa kushdilar. Yuqorida aytib utilgan Shark
mutaffakirlari qarashlarining muxim xususiyati shundaki, mazkur olimlar doimo
predmetning kiefasi inson ongida mavxumlashuvi jareniga, mana shu predmetning
moxiyati va uziga xosligini tushunish sodir bulishi xamda shaqllanishiga etibor
berganlar.Ular bilishning predmeti va monbalariga, bilish jarayoni qanday
bosqichlardan tarkib topishi ga, bilish faoliyati bilan amaliy faoliyat urtasidagi
munosabatlarga qiziqqanlar. Xorazmiy shaxsning uzluksiz kamol topish nazariyasini
rivojlantirish borasida muxim xizmat qildi, induktiv va deduktiv taffakkurdagi
aloxidalik xamda umumiylikning birligi printsipini muayanlashtirdi.
Kindiy substantsiyani barcha ilmiy bilimlarning predmeti sifatida kurib
chiqishda eng avvolo mikdor va sifatni xissiy idrok etish zarurligini tasdiqladi. Kimki
miqdor va sifatni bilmasa, u substantsiyani bilishdan xam maxrumligini uqtirdi. Olim
uzining didaktik g`oyalarida xissiy va ratsional bushliqni ifodaladi. Xissiy bilish va
narsalarni bilishdan iborat bulsa, ratsional bilish umumiy narsalarni bilish ekanini
ta`kidladi. Uning fikricha xissiy bilish faqat aql uchun material beradi.
Forobiy uqitish metodlarining tasnifini ishlab chiqqan. Ularni amaliy va
nazariy metodlarga ajratgan, shu tariqa uqitishning amaliy yunalishi va kishilarning
xaeti xamda kundalik faoliyati bilan boglikligi g`oyalarini olga surgan. Olim
uqitishning tajriba-kursatmali, induktiv va deduktiv, amaliy metodlariga aloxida
e`tibor bergan. Barcha metodlarni oquvchining xaetiy tajribasiga, mantiqiy
tafakkuriga tayangan xolda birlashgan.
Forobiy matematika fani misollari asosida uqitishning ilmiylik, kursatmalilik,
tushunarlilik va izchillik printsiplarini ishlab chiqqan. Bilish jarayonining va fandagi
bilim shaqllarini moxiyatini eritgan.
Borliqning aks etilishi sifatidagi xissiy bilish muammosi va eng asosiy
masala-bilishning manbalari doimo Beruniy nazariy bilish faoliyatining diqqat
markazida turdi. Olim bilishning nazoriy asosini cheksiz va uzluksiz jarayon sifatida
taxlil xamda talqin qildi.
G`Oqish va takrorlash orqali,-deb ezgan Beruniy,-dunening tuzilishini,
osmonning va er shaqllarini bilish astronomiya fani uchun g`oyatda foydalidir.
Ibn Sinoning bilim orqali erishiladigan natijalari xakidagi ta`limoti uqitish
nazariyasida aloxida urinni egalladi. Uning fikricha, buyumlarni chinakam bilishga
tashqi kurinishini taxlil qilish sabablarini aniqlash asosida aql bilan erishiladi.Ibn
Sino aqlning rivojlanish bosqichlarini ishlab chiqqan. Mushoxada bilan idrok
qilishning birinchi bosqichi aqliy kategoriyalarni tushuntirishdir. Ikkinchi bosqich
ikki xil fikrni idrok etishdir. Rivojlanishning uchinchi bosqichiga uzlashtirilgan
fikrlarni idrok etish bilan erishiladi. Shunda uni xakiqiy aql deyiladi.
Abdulla Avloniy (1878-1934) uzining barcha tadqiqotlarida ilm muammosini
birinchi uringa kuygan. «Alxosil-deb ezgan edi u, -butun xaetimiz, salomatligimiz,
saodatimiz, sarvatimiz, maishatimiz, ximmatimiz, g`ayratimiz, dune va oxiratimiz
ilm bilan bogliqdir..Shuning uchun uqimoq, bilmak zamonlarini quldan bermay
vujudimizning dushmani bulgan jaxolatdan qutulmakka, jonimiz boriga sa`i
kilmagimiz lozimdur.»
Xamza uz tadqiqotlarida tovushli savod urganishi metodini ishlab chiqqan.
Uning bosh g`oyasi uqitish va tarbiyalashga kompleks endoshish, eshlarning aqliy,
axloqiy va estetik tarbiyasini uzaro bog`liq xolda amalga oshirishdan iborat edi.
Didaktika tushunchasini Yan Amos Komenskiy (1592-1670) xam ana shu
yusinda sharxlagan. Uning bu boradagi fikr muloxazalari 1657 yilda nashr etilgan.
Xammaga xamma narsani uqitishning universal san`ati ifodalangan G`Buyuk
didaktika» nomli asarida baen qilingan. Lekin Komenskiy didaktika faqat uqitish
sa`atigina emas, balki tarbiyalash sa`atidan ham iboratligini qayd qilgan va tarbiya
xar tamonlama axloqiylik yunalishdagi fe`l atvorni shaqllantirishning zarur sharti
ekanini xam uqtirgan.
Didaktikanini yuqoridagicha tushunish XIX asr boshigacha, ya`ni taniqli
nemets pedagogi va faylasufi Iogann. Genrix Gerbart (1776-1841) didaktikaning
asosiy nazariyasini ishlab chiqqunigacha davom etgan.
Didaktikaning asosiy kategoriyalari.
Uqitish nazariyasi bilimlar, ma`lumotlar va faktlarning katta zaxirasiga ega,
ularning bir qismi tizimlashtirilgan, tartibga solingan. Uqitish jarayoning
strukturaviy komponentlari- maqsadli rag`botlantirish-motivlashtirish, mazmuniy,
xarakat -faoliyat uqitishning shaql va metodlarining ajratilish aloxida axamiyat kasb
etadi. Mana shu komponentlarning ajratilgani Oqituvchi bilan oquvchilarning
birgalikdagi faoliyati qonuniyatlarining tabiatini chuqurroq tushunish imkonini
beradi.
Pedagogik echimlarni tanlash nazariyasi ishlab chiqishning metodologik asosi
uqitish jarayoning mavjud barcha qonuniyatlari xisobga olish fikri bilan barcha
qonuniyatlari xisobga olish fikri bilan muntazam aloqada buladi. Pedagogik va
psixologik shart sharoiyatlarni aniqlash asosida uqitishning optimalligi
mezonlarining asoslari tarkib toptirilgan va ularning eng axamiyatlilari
kuyidagilarpdan iborat:
Oqitish optimal bulish uchun xar bir oquvchi uzining xakiqOy uqish
imkoniyatlariga muvofiq darajada uzlashtirishlari tarbiyalanishi va kamol topishi
shart:
uqitish optimal bulishi uchun oquvchilar, oqituvchilar darsdagi va uydagi
ishlar vaqtining uzlari uchun gigienik jixatdan belgilangan normasiga ega bulishi
kerak. Rejalashtirishning olptimallashtirishning asosiy yullari uqitishning
vazifalarini ta`lim berish, tarbiyalash va kamol toptirish bilan birgalikda loyixalashga
kompleks endashish xamda uqitish vazifalarini u omalga oshadigan tizimning
xususiyatlarini xisobga olgan xolda muayanlashtirishdir.
Ishni rejalashtirishda kuyidagi rejalardan foydaloniladi. Uqitish mazmuning
quyilgan vazifalarini eng muaffakiyatli xal qilishni ta`minlaydigan optimal variantini
tanlash.
Oqitishning quyilgan vazifalarini belgilangan vakt ichida muvafaqiyatli xal
etishni ta`minlaydigan metodlari va vositalarini tanlash ,masalalarni muvafaqiyatli
xal etishni , shu jumladan oquvchilarga tabaqali endashishini ta`minlaydigan
tashkiliy shaqllarini tanlash. Ta`lim mazmuninida jamiyatning ma`naviy va moddiy
elementlar shu jumladan tabiat jamiyat va inson xakidagi bilimlar . ijodiy faoliyat
tajribasi, insonning munosabatlari, boshkarish faoliyati xulki va xaeti ifodalanishi
lozim.
Ta`limning mazmuni umumiy politexnik va kasbkorlik komponentlarining
birligini aks ettirishi kerak. Ta`limning mazmuni muayan eshga karatiladi va
jamiyatning rivojlanish darajasidan kelib chiqadi. Ta`limning mazmunidagi ajratilgan
turt komponent xajmi va mazmuni buyicha aynan muvofik bulishi kerak.
Maktab rivojlanishning xozirgi boskichida ta`limning komp`yuterlashtirish
masalasi g`oyat muxim axamiyat kasb etadi.
Ta`lim nazariyasidan muammoli kamol toptiruvchi uqitishni joriy etish,
shuningdek uquv jarayonini tabakalashtirish va individuallashtirish yullarini izlash
buyicha faol ishlar olib borilmoqda.
Muammoli kamol toptiruvchi uqitishning nazariyada ishlab chiqilgan asosiy
g`oyalarini kuyidagicha ta`riflash mumkin.
Ta`limiy bilishni ilmiy bilishga muvofiq modellashtirish g`oyasi, ya`ni
muammoli vaziyatni vujudga keltirish gipotezani olga surish –gipotezani asoslash-
gipotezani xal qilish uni tasdiqlash yaki rad etishdek zarur zvenolarni uz ichiga
olgan muammoli uqitish.
oquvchilarning ijodiy imkoniyatlari va qobiliyatlarini rivojlantirish, ularda
tadqiqotchilik yusindagi kunikma va malakalarni ustirish g`oyasi.
Muammoli uqitish nazariyasida qator qonuniyat lar ifodalandi va eksperiment
yuli bilan asoslandiki, ulardan muammoli dars utish bilan muammoli urgatishning
birligi va bir-birini taqoza etishi, oquvchilarning tayerligi darajasi bilan muammoli
urgatish darajasining muvofiqligi kabi qonuniyatlarni ajratish mumkin.
Ishlab chiqilgan faollik nazariyasi uquv jarayonida bilimlarni uzlashtirish.
ularni qayta ishlash va qullashning ( muammoli va reproduktiv) usullarini urganish
buuicha tashkil etiladigan uzini-uzi boshqakriladigan faollikdan iboratdir. Mazkur
qonuniyatlar asosida amaliy jixatdan muxim axamiyatga molik quyidagi nazariy
qoidalarni ifodalash mumkin: Faollashtirish vositalari tizimi, ta`limning mazmuni,
uqitishning shaql va metodlari uqitishning asoslangan, maqsadga muvofiq uz-uzini
boshqaradigan jarayon sifatida tashkil qilishni ta`minlash uchun ular kuyidagi
talablarga javob berishi kerak.
-Ta`limning xamma bosqichlarida oquvchilarda uqitishning ichki motivlarini
quzg`atish va rivojlantirish,
-oquvchilarni uz oldilariga tegishli maqsadlarini quyish va kelgusidagi
faoliyatlarini rejalashtirishga rag`batlantirish mexanizmini takomillashtirish,
oquvchilarda oxborotlarni qayta ishlashga doyir ta`limiy va aqliy
kunikmalarning shaqllanishini ta`minlash,
oquvchilarning uquv-bilish maqsadlariga erishish uchun jismoniy va axloqiy,
ifodaviy kuchlarini oshirish,
Ta`lim jarayonida nazorat va uzini-uzi boshqarish orqali oquvchilar uzining
uquv bilish faoliyatini baxolashini ta`minlash. Shu koydalarga rioya qilish ta`lim
samoradorligini yanada oshadi.
Uqitish jarayonining ma`nosi, tuzilishi va vazifalari.
Har qanday jarayon- xarakatdir, moddiy dunedagi narsalar eki xodisalarning
asta-sekin uzgarishidir. Oqitish jarayoni xam esh avlodda aqliy kuchlarni
rivojlantirishga va axloqiy sifatlarni shaqllantirishga qaratilgan xarakatdir.. Biz
uqitish jarayonini qanday tushunamiz. Oqitish jarayoni-oqituvchining va u raxbarlik
qiladigan oquvchilarning-ularda aqliy qobiliyatlarni ustirish, dialektik duneqarash
asoslarini tarkib toptirish va xaetiga taergarlikni amalga oshirish maqsadida-bilim,
kunikma va malakalar tizimini ongli xamda puxta uzlashtirishga qaratilgan ilmiy
asosdagi ishlarning majmuidir. Maktabdagi uqitish jarayoni qandaydir tasodifiy
ayniqsa pedagogning xususiy fikridan kelib chiqadigan narsa emas. Oqitish jarayoni
bilish nazariyasi asosida tarkib topadi va jamiyatning rivojlanish qonuniyatlaridan
kelib chiqadigan talablarni aks ettiradi. Xozirgi ilg`or pedagogika inson shaxsini
maqsadg`a muvofik shaqllantirishga tarbiya, uzini uzi tarbiyalash va ijtimoiy
tajribadan iborat tizim sifatida qaraydi.
Oquv jarayonidagi tarbiya asosan uqitish shaqlida, uzini uzi tarbiyalash va
ijtimoiy tajribaning birligi shaqlida namoen buladi. Shunga kura uquv jarayoniga
ta`lim (pedagog faoliyati), uqish (oquvchining mustaqil ishi) va ma`lumotning
mazmunini kichik tizimlardan iborat ijtimoiy pedagogik tizim sifatida qaraladi.
Oqitish uquv jarayonining professional tomonini tashkil qiladi. Inson shaxs
sifatida shaqllanishning ikki tamonldama tabiati ( tarbiya uzini uzi tarbiyalash)
shuningdek ichki strukturasi yul yuriq kursatish va oquvchilar uquv bilish
topshiriqlarini mustaqil xolda bajarishdan iborat xarakatdir. Buning yul yuriq
kursatish jixati muallim oquvchiga uquv materiali buyicha urgatadigan narsalar va
ular ustida ishlash metodlari bilan izoxlanadi. Oquvchilar ana shu asosda uzlarining
ma`lumot mazmunini uzlashtirishga doyr faoliyatlarini tashkil qiladilar.
Shunday qilib, oquv jarayonining moxiyati oquvchi bilish faoliyatining
mantiqi bulib, u birinchidan bilish bizdagi bilimlarning yagona manbai bulishi
amalietini urganishdan boshlanishi va maxkum fikrlash asosida nazariy
umumlashtirish keraqligidan, ikkinchidan bilish olingan bilimlarni, nazariy
umumlashtirishlarni insondagi bilimlar hakiqaligining yagona ob`ektiv mezonlari
sifatida xam xizmat qiladigan amalietga taqqoslash zarurligidan kelib chiqadi. Uquv
jarayoni bilish jarayonini inson faoliyati sifatida psixologik-pedagogik jixatdan
loyixalashga asoslanishi va olingan bilimlarni amalietda kullashni albatta uz ichiga
olishi zarur. uquv jarayoni asosida umuman butun jarayonga ta`luqli va barcha uquv
fanlariga taqaladigan ma`lum talablar xamda printsiplar mavjud buladi. Bugungi
didaktika ana shulardan eng muximlari. Tarbiyalovchi ta`lim printsipi. Ilmiylik
printsipi nazariya bilan amalietning bog`lanishi printsipidan iboratdir. Ta`limning
metodlari va tashkiliy shaqllari asosida oquvchilarning ongli faolligi, kursatmalilik,
bilimlari asosli uzlashtirish. uziga xos farqlari tushunarliligi va xisobga olinishi
printsiplari etadi. Oqituvchi faoliyatining muvaffaqiyati avvalo u ta`limning
mazmuni, metodlari va tashkiliy shaqllaridan umumiy didaktik printsiplarni
qanchalik tug`ri amalga oshirishga bog`liq.
TA`LIM QONUNIYATLARI VA TAMOYILLARI
Reja
Ta`lim qonuniyatlari tarbiyaning ajralmas qismi sifatida.
Ta`lim qoidalari (printsiplari)
Adabiyotlar.
Munavvarov.Pedagogika.T-1996y.
Tursunov.I.Nishonaliev.Pedagogika kursi.T-1996y.
Lixachev.B.T. Pedagogika.M-2001 y.
PodlasOy.I.P.Pedagogika.M-1999 y.
Filatova.J.M. Logopediya.R-v na Donu.
Tayanch tushunchalar.
Talim, tarbiya, uqitish, qonuniyat, qoida, printsip, tamoyil, ilmiylik qoidasi, tizimllik
va izchillik printsipi,
Tekshirish savollari.
1.Qonuniyat deganimiz nima.
2.Printsip suzining ma`nosi nima.
3.Ta`lim qoidalari(printsiplari) nima.
4.Ta`lim qoidalarini sanab bering.
1.Ma`lumki, qonuniyat-bu barqaror, zaruriy, u eki bu hodisalar va jarayonlar
urtasidagi mutanosiblik va muhim aloqa.Ijtimoiy ehtiejlar va sharoitlar uquv
jarayonining xarakteri, uning vazifalari,mazmuni, shaqllari,usullari va vositalari
qonuniy ravishda aniqlab beradi.Agar uqitish jamiyat talablarini e`tiborga olmasa, u
xolda uni, albatta, qayta qurish, takomillashtirish kerak.
Demak, ta`lim berish, tarbiyalash va oquvchilarning umumiy rivojlanishlarini
bir butunlikda amalga oshirish zarur.
Ifodalangan qonuniy didaktik aloqalarni va uqitish qoidalarini ilmiy asoslangan
uzaro bog`lanishda qullash kunikma va malakalarni chuqur, puxta, ongli va ta`sirli
uzlashtirilishini ta`minlaydi. Oqitishni aynan shunday natijaga qaratish uning
onglilik, puxtalik, ta`sirchanlik qoidalarini xarakterlaydi.
Ta`limning mazmuni haet, hozirgi zamon fani bilan bog`langan bulganligi
uchun ham, vazifalarda mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi jadallashtirish
muammolari, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish,komp`yuterlash
kabilar asosida intensivlash uz aksini topish kerak.
Har bir oqituvchi shuni anglab etishi muhimki, uquv jarayonini samarali
qurish-bu, ishda uzini oqlagan pedagogik qonuniyatlar, qoidalar, didaktik qoidalarni
hozirgi zamon sharoitidagi yangi masalalarni hal qilishda ijodiy foydalangan xolda,
ulardan butunlay va uzaro aloqada foydalanish demakdir.
Oqitishning muqobil tomonlarini tanlash uchun butun qonuniyatlar birligini va
didaktik qoidalarni e`tiborga olish zarur.
Oqitish qonuniyatlaridan uni samarali tashkil qilishga nisbatan muayan muhim
talablar kelib chiqadiki, buni uqitish qoidalari deb ataydilar.Uqitish qoidalarini bilish
uqitishning zarur usullarini yanada ishonchliroq tanlashga imkon beradi.
Ta`lim qoidalari-oqituvchining faoliyatini va oquvchilar tomonidan ilmiy
bilimlarning uzlashtirilishi, tegishli kunikma va malakalar hosil qilishning asosiy
qonun va yul-yuriqlarini uz ichiga oladi. Shu bilan bir vaqtda ta`lim qoidalari har
ikkala faoliyatni, ya`ni oqituvchi va oquvchi tomonidan uz oldiga quyilgan
vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish imkoniyatini beradigan birqancha
talablarni ham umumlashtirib beradi. Shunga kura ta`lim qoidalari uqitishning eng
muhim masalalarini nazariy va amaliy jihatdan tug`ri hal qilishning asosiy negizi
hisoblanadi.
Ta`lim qoidalari deb umuminsoniy tarbiyaning maqsad va vazifalarini amalga
oshirishga qaratilgan uqish va uqitish jarenlarining yunalishi, oquvchilar tomonidan
ilmiy bilimlaning uzlashtirilishi, bilim va malakalar xosil qilishning asosiy qonun va
qoidalarining yig`indisiga aytiladi.
2. G` PrintsipG` suzining ma`nosi hulqning, hatti-harakatning asosiy qoidasi,
etakchi g`oya demakdir. Biz, hatto turmushda ham G`bu odam printsipliG` deymiz va
bunda usha odamning uziga xos qoidalarga, uzining rintsiplariga muvofiq ish
kurishini nazarda tutamiz.Agar kishining hatti-harakatlarida qat`iy qoidalar bulmasa,
uni “printsipi yuq” deb hisoblaymiz.
XY-XYI asrlardagi mashhur olimlar bilishning asosiy qonuniyatlariga faqat
uqitishning emas, balki ahloqiy tarbiyalashning ham etakchi asosi sifatida qaraganlar.
Forobiy “Namunali ta`lim” haqidagi risolasida oquvchilar uzlashtirilishi lozim
bulgan materialni eng yaxshi yusinda baen qilish masalasiga alohida tuxtalib, bu
ishning ikkita turini tavsiya etgan ularning biri bevosita sezishga yaqin narsalarni
oldingi uringa quyishdan va ikkinchisi aqlga yaqin narsalarni olg`a surishdan
iboratdir.
Ibn Sino asarlarida ham didaktikaning printsiplariga, xususan kursatmali
uqitishga qiziqish bilan qaralgan.Ibn Sino dastlabki uquv mashg`ulotlarida
buyumning tashqi xossasini urgansa, usha buyumni va tasvirini kurib chiqsa, uzi
mustaqil holda bilimlarni uzlashtira oladi, deb hisoblagan.
Sharqshunos olim Kindiyning fikricha, insonda ijobiy sifatlarni tarkib
toptirishning eng zarur omili aql kuchini rivojlantirishdir.Aql kuchi rivojlanmasa,
inson umr buyi Arastuning kitoblarini uqisa ham, ularda ifodalangan fanlarning
birortasini ham uzlashtira olmaydi.Bunday odam har qancha urinsa-da, faqat
boshqalarning gaplarini takrorlab bera oladigan buladi.U hech narsaning mohiyatini
tushunmaydi va uzlashtira olmaydi.Kindiy ana shu fikrlarni baen qilar ekan,
uqitishning ilmiyligi va ongliligi qoidasini nazarda tutgan.
Pedagog olimlarning yuqoridagi fikr-mulohazalarini xulosa sifatida aytishimiz
mumkinki, uqitish printsiplari(qoidalari) esh avlodga ta`lim-tarbiya berish
maqsadlariga muvofiq uqitishning xarakterini belgilaydigan asosiy etakchi
qoidalardir.
Sungi yillarda olimlar tomonidan yaratilgan pedagogik Adabiyotlarda didaktik
qoidalar turlicha guruhlashtirilmoqda.Ana shularga asoslangan holda quyidagicha
ta`lim qoidalarini kursatib utish mumkin.
1.Ta`limning ilmiy bulish qoidasi.
2.ta`limning tizimi va izchil bulish qoidasi.
3.Ta`limning tarbiyalovchilik xarakteri.
4.Ta`limda nazariyaning amaliet bilan bog`lik bulishi qoidasi.
5.ta`limda onglilik, faollik va mustaqillik qoidasi.
6.Ta`limda kursatmalilik qoidasi.
7.ta`lim jarayonida har qaysi oquvchiga xos xususiyatlarni hisobga olish qoidasi.
8.ta`limda ilmiy bilim va kunikma, malakalarni puxta, mustahkam uzlashtirish
qoidasi.
9.ta`limning oquvchiga mos bulish qoidasi.
10. Ta`lim va tarbiyaning birligi qoidasi.
1.Ta`limning ilmiy bulish qoidasi.
Ilmiy bilimlar-voqelikning haqqoniy in`ikosidir.
Tevarak- atrofni urab olgan dunening qonuniyatlarini, narsa va hodisalarning
ichki muhim hossalarini va uzaro aloqalarini aks ettiruvchi bilimlargina ilmiy
hisoblanadi.
Ta`limning ilmiyligi qoidasi oquvchining uquv materialidagi qonuniyatlarni
aks ettirishi, tushunishi va uzlashtirishi uchun tug`ri sharoit yaratishg maqsadida
zarurdir.
Nazariy qoidalarni tushunish-materialni materialni ilmiy asosda izohlab
berishning muhim belgisi bulib, u oquvchining fikrlash qobiliyati xususiyatlarini
belgilaydi.Ilmiy bilimlar ilmiyligicha qolib, voqelikni har hil darajada aks ettirishi
mumkin.Ilmiy izoh ta`limning hamma bosqichlarida, har bir sinfda ilmiylik qoidalari
vazifalaridan biri-nazariy ma`lumotlar tizimini shu ma`lumotlarda tevarak-atrofdagi
duneni qanchalik chuqur aks etganligi nuqtai nazaridan bilib olishdir.
Ilmiylik qoidasi barcha esh guruhlardagi va turli uquv yurtlaridagi
oquvchilarga urganish uchun ilmiy jihatdan ishonarli, amalda sinab kurilgan
ma`lumotlar berilishini talab etadi.
Ilmiy bilimlarni egallash davrida oquvchilar ilmiy duneqarash ,e`tiqod tarkib
topadi, tafakkur rivojlanadi.
Ta`limning ilmiy bulish qoidasi ta`lim jarayonida oquvchilarni hozirgi zamon
fan-texnika taraqqieti darajasiga muvofiq keladigan ilmiy bilimlar bilan
qurollantirish, eshlarni ilmiy-tadkiqot usullari bilan tanishtirib borishni ta`minlashga
qaratilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |