Elektrotehnika va elektronika

Kirish.
 
Butun dunyoda energiya resurslar narxini oshib borishi barcha korxonalarda  energiya tejamkorlik 
masalasini ilgari suradi. Ko‘pgina ishlab chiqarish korxonalarda mahsulot tannarxini asosiy tashkil etuvchisi 
energiyaga  to‘lovlar  tashkil etmoqda.  Energiya resurslarni  tejash orqali mahsulot  tannarxini  kamaytirish 
ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlarni  tashqi  va  ichki  bozordagi  raqobatbardoshligini  oshirishning  asosiy 
omillaridan  biridir.  Bu  esa  elektr  energiya  nisbiy  sarfini  kamaytirish  bo‘yicha  imkoniyatlarimiz  borligini 
ko‘rsatadi va ishlab chiqarish korxonalarida elektr energiyaini tejovchi oddiy va arzon texnik  qurilmalarni 
tadbiq  qilishni taqozo qiladi.   
Energiya  oqimining  elektr  ta’minoti  sxemasi  barcha  elementlari  bo‘yicha  aniqlangan  quvvat 
balanslari noo‘rin sarflanayotgan elektr energiyasini tezroq aniqlash imkoniyatini beradi.  
Keyingi yillarda Respublikamizda olib borilayotgan iqtisodiy  islohotlar ishlab chiqarishdagi iqtisodiy 
munosabatlarni, korxonalarni faoliyat yurgizish shart - sharoitlarini o‘zgartirib yubordi.  Bundan tashqari, 
Respublikamiz korxonalariga chet el investitsiyalari keng jalb qilinib xorijiy elektr uskunalar o‘rnatilmoqda. 
Bu esa elektr energiyasi sifati ko‘rsatkichlariga, elektr ta’minoti tizimi ishonchligiga va energiya  iste’moli 
jarayonlarini avtomatlashtirishga o‘ziga xos talablar qo‘ymoqda.  Yuqoridagilar korxonalarni elektr ta’minoti 
tizimini  zamonaviylashtirish nuqtai nazaridan qayta rekonstruktsiyalashni taqozo qilmoqda. 
Jumladan,  mavjud  GESlarni  modernizatsiyalash  dasturi  bo’yicha  ularning  umumiy  quvvati  6497 
mln.kVt.soat  dan  7400 mln kVt.soatgacha ortadi. Bundan tashqari yangi GESlarni qurib ishga tushirish 
hisobiga 1645 mln.kVt.soat quvvat olinishi rejalashtirilgan. 
Bundan  tashqari  Respublikamiz  elektroenergetikasining  istiqboli  qayta  tiklanuvchi  energiya 
manbalarini  qay  darajada  samarali  joriy  etilishi  bilan  bog’liq.  Chunki  dunyo  iqtisodi  bu  borada  jadal 
qadamlab bormoqda. 
Qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalari  uchun  dunyo  investitsiyalari:  2004  yilda  –  52  mlrd.  AQSh 
dollari, 2014 yilda – 520 AQSh dollari. Shu jumladan: Xitoy – 47,3 mlrd. AQSh dollari, AQSh – 20,7 AQSh 
dollari, Buyuk Britaniya – 11,2 mlrd. AQSh dollari, Ispaniya -10,4 mlrd. AQSh dollari, Janubiy Koreya – 10,0 
mlrd. AQSh dollari, Braziliya – 7,4 mlrd. AQSh dollari, Germaniya – 6,2 mlrd. AQSh dollari, Kanada – 3,3 - 
mlrd. AQSh dollari investitsiyalarni o’zlashtirib bu borada faol siyosat olib bormoqdalar. 
Dunyoda  qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalariga  rejalashtirilayotgan  global  investiysiya 
bashoratlari: 2020 yilda – 1,7 trll. AQSh dollari, 2050 yilda – 45 trll. AQSh dollari. 

---

7 
 
Qayta tiklanuvchi energiya manbalarini rivojlanishining asosi sabablari: 
mavjud  organik  energiya  resurslar  narxlarining  doimiy  o’sib  borishi  va  atrof-
muhitning ifloslanishi; 
zahiralarning cheksizligi va ekologik tozaligi; 
Qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalarini  istiqbolda  kutilayotgan  dunyo  energobalansidagi  ulushi:  
2030 yilgacha  -  20%, 2050 yilgacha – 50%. 
Past uglerodli energetikaning parnik samarasini pasaytirishdagi strategik maqsadlari: 2020 yilda – 
20-25% gacha, 2060 yilda 50-60% gacha. 
Qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalarini  joriy  etishga  engillashtirilgan  ta’riflar  qo’llagan  davlatlar: 
1990 yilda – 2 ta, 2000 yilda – 14 ta, 2014 yilda – 67 ta. 
Yuqoridagi rejalarni amalga oshirishda tayyorlanayotgan kadrlar malakasiga ko’p narsa bog’liq. Shu 
ma’noda hozirda respublikamiz ta’lim tizimida olib borilayotgan islohotlar istiqbolda umumiy iqtisodiyot, 
xususan  elektr  energetika  tizimi  uchun  kadrlar  tayyorlash  va  iqtisodiyotda  elektr  energiyasidan 
foydalanish samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.