Mahsus fanlarni o‘qitish metodikasi faninidan

Germenevtik suhbat
  
      Germenevtik-(yunoncha  so’z  bo’lib, 
hermeneutikes-tushuntiruvchi,  talqin 
qiluvchi ma’noni anglatadi).-matnlarni sharhlash san’ati. 
      Maqsad-
o’qilayotgan,  o’rganilayotgan  matnni  tomosha  qilinayotgan  rasmni 
experiment  va  sayohat  natijalarining  asl  ma’nosini  mazmunini  talaba  (yoki 
o’quvchi) lar hamkorliklarida tushuntirish va izohlash. 
Bu  suhbat  mobaynida  o’rganilayotgan  materialni  to’g’ri  tushunish  va  baho 
berish ko’nikmmalari hosil bo’ladi. 
 
Loyiha‖  mеtodi  -  bu  talabalarning  individual  yoki  guruhlarda  bеlgilangan 
vaqt davomida, bеlgilangan mavzu bo‘yicha axborot yig‘ish, tadqiqot o‘tkazish va 
amalga oshirish ishlarini olib borishidir. Bu mеtodda talabalar rеjalashtirish, qaror 
qabul qilish, amalga oshirish, tеkshirish va xulosa chiqarish va natijalarni baholash 
jarayonlarida  ishtirok  etadilar.  Loyiha  ishlab  chiqish  yakka  tartibda  yoki  guruhiy 
bo‘lishi mumkin,  lеkin har bir loyiha o‘quv guruhining birgalikdagi faoliyatining 
muvofiqlashtirilgan  natijasidir.  Bu  jarayonda  talabaning  vazifasi  bеlgilan  gan 
vaqtichida  yangi  mahsulotni  ishlab  chiqish  yoki  boshqa  bir  topshiriqning 
yеchimini  topishdan  iborat.    Talabalar  nuqtai-nazaridan  topshiriq  murakkab 
bo‘lishi  va  u  talabalardan  mavjud  bilimlarini  boshqa  vaziyatlarda  qo‘llay  olishni 
talab qiladigan topshiriq bo‘lishi kеrak.  

---

138 
 
Loyiha  o‘rganishga  xizmat  qilishi,  nazariy  bilimlarni  amaliyotga  tadbiq 
yetishi,  talabalar  tomonidan  mustaqil  rеjalashtirish,  tashkillashtirish  va  amalga 
oshirish imkoniyatini yarata oladigan bo‘lishi kеrak.  
Quyidagi chizmada ―Loyiha mеtodining bosqichlari kеltirilgan . 
 
Loyiha mеtodining bosqichlari 
Loyiha mеtodining bosqichlari quyidagilardan iborat: 
1.  Chet  til  o‘qituvchisi  -  pedagog  loyiha  ishi  bo‘yicha  topshiriqlarni  ishlab 
chiqadi. Talabalar mustaqil ravishda darslik, sxеmalar, tarqatma matеriallar asosida 
topshiriqqa oid ma'lumotlar yig‘adilar. 
2.  Talabalar  mustaqil  ravishda  ish  rеjasini  ishlab  chiqadilar.  Ish  rеjasida 
talabalar  ish  bosqichlarini,  ularga  ajratilgan  vaqt  va  tеxnologik  kеtma-kеtligini, 
matеrial, asbob-uskunalarni rеjalashtirishlari lozim.  
3.  Kichik  guruhlar  ish  rеjalarini  taqdimot  qiladilar.  Talabalar  ish  rеjasiga 
asosan topshiriqni bajarish bo‘yicha qaror qabul qiladilar.  Talabalar pedagog bilan 
birgalikda  qabul  qilingan  qarorlar  bo‘yicha  erishiladigan  natijalarni  muhokama 
qilishadi.  Bunda  har  xil  qarorlar  taqqoslanib,  eng  maqbul  variant  tanlab  olinadi. 
Pedagog talabalar bilan birgalikda baholash varaqasini ishlab chiqadi.  
4.  Talabalar  topshiriqni  ish  rеjasi  asosida  mustaqil  ravishda  amalga 
oshiradilar. Ular individual yoki kichik guruhlarda ishlashlari mumkin. 
5.  Talabalar  ish  natijalarini  o‘zlarini  tеkshiradilar.  Bundan  tashqari  kichik 
guruhlar  bir-birlarining  ish  natijalarini  tеkshirishga  ham  jalb  etiladilar.  Tеkshiruv 
natijalarini  ―Baholash  varaqasi‖da  qayd  etiladi.  Talaba  yoki  kichik  guruhlar 

---

139 
 
hisobot bеradilar. Ish yakuni quyidagi shakllarning birida hisobot qilinadi: og‘zaki 
hisobot; matеriallarni namoyish qilish orqali hisobot; loyiha ko‘rinishidagi yozma 
hisobot. 
6.  Pedagog  va  talabalar  ish  jarayonini  va  natijalarni  birgalikda  yakuniy 
suhbat  davomida  tahlil  qilishadi.  O‘quv  amaliyoti  mashqulotlarida  erishilgan 
ko‘rsatkichlarni  mе'yoriy  ko‘rsatkichlar  bilan  taqqoslaydi.  Agarda  mе'yoriy 
ko‘rsatkichlarga erisha olinmagan bo‘lsa, uning sabablari aniqlanadi.  
Pedagog ― Loyiha mеtodini qo‘llashi uchun topshiriqlarni ishlab chiqishi, 
loyiha  ishini  dars  rеjasiga  kiritishi,  topshiriqni  talabalarning  imkoniyatlariga 
moslashtirib,  ularni  loyiha  ishi  bilan  tanishtirishi,  loyihalash  jarayonini  kuzatib 
turishi va topshiriqni mustaqil bajara olishlarini ta'minlanishi lozim. 
Loyiha mеtodini amalga oshirishning uch xil shakli mavjud: 
- yakka tartibdagi ish; 
- kichik guruhiy ish; 
- jamoa ishi. 
O`quv  jarayoni  bilan  bog`liq  ta`lim  sifatini  belgilovchi  holatlar  quydagilar: 
yuqori  ilmiy-  pedagogik  darajada  dars  berish,  muammoli  ma`ruzalar  o`qish, 
darslarni  savol  -  javob  tarzida  qiziqarli  tashkil  qilish,  ilg`or  pedagogik 
texnologiyalar 
va 
multimedia 
vositalaridan 
foydalanish, 
tinglovchilarni 
undaydigan,  o`ylantiradigan  muammolarni  ular  oldiga  quyish,  talabchanlik, 
tinglovchilar  bilan  individual  ishlash,  erkin  muloqot  yuritishga,  ilmiy  izlanishga 
jalb qilish. 
Kursni  loyihalashtirishda  quydagi  asosiy  konseptual  yondashuvlardan 
foydalaniladi:  Shaxsga  yo`naltirilgan  ta`lim.  Bu  talim  o`z  mohiyatiga  ko`ra  talim 
jarayoning barcha ishtirokchilarini to`laqonli rivojlantirishni ko`zda tutadi. Bu esa 
ta`limni  loyihalashtirilayotganda,  albatta  ma`lum  bir  ta`lim  oluvchining  shaxsini 
emas,  avvalo,  kelgusidagi  mutahasislik  faoliyati  bilan  bog`liq  o`qish 
maqsadlaridan kelib chiqqan holda yondoshilishni nazarda tutadi. 
Tizimli yondashuv. Ta`lim tehnologiyasi tizimning barcha belgilarini o`zida 
mujassam etmog`I lozim: jarayonning mantiqiyligini, uning barcha bo`g`inlarini 
uzaro bog`langanligi yahlitligi. 
Faoliyatga  yunaltirilgan  yondashuv.  Shaxsning  jarayonli  sifatlarini 
shahkllantirishga  ta`lim  oluvching  faoliyatini  aktivlashtirish  va  intinsevlashtirish, 

---

140 
 
o`quv  jarayonida  uning  barcha  qobiliyatlari  va  imkoniyatlari,  tashabbuskorligini 
ochishga yunaltirilgan ta`limni ifodalaydi. 
Dialogik  yondashuv.  Bu  yondashuv  o`quv  munosabatlarini  yaratish 
zaruriyatini  bildiradi.  Uning  natijasida  shaxsning  o`z  –  o`zini  faollashtirishi  va 
o`zo`zini ko`rsata olish kabi ijodiy faoliyati kuchayadi.  
Hamkorlikdagi ta`limni tashkil etish. Demokratik tenglik, ta`lim beruvchi va 
ta`lim  oluvchi  faoliyat  mazmunini  shakllantirishda  va  erishilgan  natijalarni 
baholashda birgalikda ishlashni joriy etishga e`tiborni qaratish zarurligini bildiradi. 
Muammoli ta`lim. Ta`lim mazmunini muammoli tarzda taqdim qilish orqali 
ta`lim  oluvchi  faoliyatini  aktivlashtirish  usullaridan  biri.  Bunda  ilmiy  bilimni 
obektiv  qarama  –  qarshiligi  va  uni  hal  etish  usullarini,  dialektik  mushohadani 
shakllantirish  va  rivojlantirishni,  amaliy  faoliyatga  ularni  ijodiy  tarzda  qo`llashni 
mustaqil ijodiy faoliyati ta`minlanadi. 
O`qitishning usullari va texnikasi. Ma`ruza (kirish, mavzuga oid, vizuallash), 
muammoli ta`lim, keys-stadi, pinbord, paradoks  va loyihalash usullari, amaliy 
ishlar. 
O`qitishni  tashkil  etish  shakllari.  Diologik,  polilok,  muloqot  hamkorlik  va 
o`zaro  hamkorlikka  asoslangan  frontal,  kollektiv  va  guruh.  O`qitish  vositalari. 
O`qitishning  ananaviy  shakllari  (darslik,  ma`ruza  matni)  bilan  bir  qatorda- 
kompyuter va axborot texnologiyalari. 
Kommunikatsiya  usullari.  Tinglovchilar  bilan  operativ  teskari  aloqaga 
asoslangan  bevosita  o`zaro  munosabatlar.  Teskari  aloqa  usullari  va  vositalari: 
kuzatish,  blist-so‘rov,  oraliq  va  joriy,  yakunlovchi  nazorat  natijalarini  tahlili 
asosida o`qitish diagnostikasi. 
Boshqarish  usullari  va  vositalari.  O`quv  mashg`uloti  kurslarini  belgilab 
beruvchi  texnologik  karta  ko‘rinishidagi  o`quv  mashg`ulotlarini  rejalashtirish, 
qo‘yilgan maqsadga erishishda o`qituvchi va tenglovchining birgalikdagi harakati, 
nafaqat auditoriya mashg`ulotlari- balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning 
nazoratlari. 
Monitoring  va  baholash.  O`quv  mashg`ulotida  ham  butun  kurs  davomida 
ham  o`qitishning  natijalarini  rejali  tarzda  kuzatib  borish.  Kurs  oxirida  test 
topshiriqlari  yoki  yozma  ish  variantlari  yordamida  tinglovchilarning  bilimlari 
baholanadi .