Вазирлиги

 
§ 18. КАРТОГРАФИК ПРОЕКЦИЯЛАР КЛАССИФИКАЦИЯНИНГ
БЕЛГИЛАРИ 
 
Картографик проекциялар кўп белгилари бўйича классификацияланади. 
Яқин белгиларини бирлаштириб, уларнинг қўйидаги гуруҳларини кўрсатамиз, 
улар асосида проекция классификациялари қурилиши мумкин. 
1.
Математик-геодезик карталар асосига кирувчи белгилар-акс этувчи юза, 
проекцияларни 
қуришнинг 
математик 
усули, 
проекцияларнинг 
бошлангич дифференциал тенгламалари тури ва бошқа белгилари. 
2.
Проекцияни ўзини тасвирловчи тавсиф ва хатолар катталиклари,
картографик тўр тури, унинг ўзига хос хусусиятлари белгилари. 
3.
Картанинг вазифаси, қўлланилиши ва мазмуни билан асосланган 
белгилар. 
4.
Картографиялаш обьекти билан айтиладиган -унинг шакли, улчамлари ва 
географик ўрни белгилари. 
Белгиларнинг биринчи гурухи асосида проекциялар қуйидагилар 
ажратилиши мумкин: 

---

67 
одатда шар ва эллипсоид каби тўғри шакли 
мунтазам юзани
ўрганиш 
билан математик картография фани шуғулланади; 
Реал юзалар
- бу мураккаб шаклдаги астероид, кометалар ва бошка 
космик жисмлар проекциялари. Уларнинг назариясини қайта ишлаш
эса энди бошланаяпти. 
Биринчи гуруҳ аломатлари асосида ХХ асрнинг 60-йилларида Совет 
олими Г.А.Мещеряков генетик классификацияни таклиф қилди. У 
дифференциал тенглама кўриниши асосида тузилган. Проекцияларни 
олиш мақсадида, бу тенгламаларнинг ечими мураккаб математик масалани 
англатади. Бироқ, бу классификация проекцияларнинг математик 
моҳиятига тўғри келса ҳам, картографияда қўлланилмади. Шунингдек, 
координаталарнинг сферали қутб тизими полюсининг ҳолатидан қатъий 
назар умумий тенгламалар кўриниши, тузилиши усули, картографик 
тўрнинг йўналиш бўйича проекциялар классификацияси муҳимдир. Бунда 
тўрлар нормал, қийшиқ ва кўндаланг ориентирларга ажратилади. 
Иккинчи гуруҳ белгилари асосидаги классификациялар кўп тарқалган 
ва амалий аҳамиятга эга. Бу гуруҳга проекцияларнинг куйидаги 
классификацияларини киритиш мумкин: 
• ўзгаришлар тавсифи ва хатолар катталиги бўйича; 
• нормал картографик тўр кўриниши бўйича; 
• математик элементларнинг параметрлари таркибига кўра. 
Белгиларнинг 
учинчи гуруҳи
тузувчи ва фойдаланувчиларни тузиладиган 
картага нисбатан максадга каратилган ва оптимал проекцияларни танлашга 
йуналтиради.
Тўртинчи гуруҳ 
картографияланувчи обьектнинг индивидуал географик 
хусусиятларини олдинга суради.
Бу 
гуруҳлар 
белгилари 
асосида 
проекциялар 
қўйидагича 
классификацияланади.