Вазирлиги

Хаританинг ички рамкаси
– 
картографик тасвирни чекловчи рамкадир
. 
Ички рамка харитада тасвирланаётган ташки чегарани кўрсатади. У туғри 
бурчакли, трапеция, овал, юмалоқ ёки бошқа шаклда бўлиши мумкин. Рамка 
шакли маълум даражада картографияланувчи худуд ёки акватория шакли 
билан аниқланади. 
Бу рамканинг ичида харитада кўшимча маълумот учун жой ажратилган 
чегарали чизиқлар бўлиш мумкин. 
Шунингдек 
градусли ва минутли
рамкалар мавжуд, уларда картографик 
тўрларнинг меридианлари ва параллеллари чиқиш кўрсатилади 

---

39 
Хариталарнинг координата тўридир
координаталар системасининг 
харитада қўлланиладиган координатали чизиқлар тўридир. 
Топографик план ва хариталарда ясси тўғри бурчакли координаталар 
системасида координаталар тўри қўлланилади. Бу харита ва планлар дунёнинг 
кўплаб давлатларида Гаусс-Крюгер ёки тўғри бурчакли координаталар 
системасида тузилади. Топографик хариталарда координатали чизиқлар 
километрларнинг аниқ сонига тегишли маълум вақт оралиғи орқали 
ўтказилади, баъзи мамлакатларда эса – маълум миль оркали ўтказилади.
 
Шунинг учун бу турларни одатда километрлар тўри ҳам деб аташади.
 
6-расм. Махсус хаританинг ички ва ташқи рамкаси; кенглиги ва
узунлиги, туғри бурчакли сетка ва махсус сетка ёзилган
картографик сетканинг чизиқлари кўрсатилган 
Топографик хариталарда координата чизиқлари маълум километрлар сонига 
тўғри келадиган , баъзи мамлакатларда маълум миль сонига тўғри келувчи 
оралиқ орқали ўтказилади. Шунинг учун бундай тўрлар километрли ёки милли 
деб аталади. 
Махсус хариталарда, масалан навигацион хариталарда навигация 
ўтказиладиган параметрлар тизимида координата сеткалари тузилади. 6-расмда 

---

40 
гипербола сеткасига эга харита кўрсатилган. Ҳар бир гипербола шу гипербола 
оиласи фокусига кемадан иккита базали станциягача бўлган масофа фарқига 
тўғри келади. Масофанинг иккита ўлчанган фарқини иккита гиперболалар 
аниқлайди. Кеманинг ўрни бу гиперболаларнинг кесишган жойига тўғри 
келади.