A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

5.3.  Fors  tilidagi  manbalar
5.3.1.  «Zafarnoma»
M avlono  N izom uddin  Shom iy  yoki  m avlono  N izom uddin  Shanbiy, 
Shanbi  G 'o zo n iy   asli  Tabrizning  shim oli-g‘arbiy  tarafida,  undan  ikki 
mil  m asofada  joylashgan  joyda  tug'ilgan.  Tarixchi  “ Z afarnom a”  asari 
bilan  m ashhur b o ‘lgan.  U  1393-yili A m ir T em ur xizmatiga qabul qilingan, 
1404-yilgacha u bilan b o ‘lib, sohibqironning harbiy yurishlarida voqeanavis 
va  voiz  m ansabida  ishtirok  qilgan.
1402-yili A m ir T em u r unga  o'zining tarixini aniq va sodda tilda yozib 
berishni  buyurgan.  N izom uddin  Shom iy  bu  asam i  1402— 1404-yiIIar 
orasida  yozib  tam om lagan.  Asar jahongim ing  hokim iyat  tepasiga  kelishi 
(1370  yil.)dan  to   1404-yilgacha  bo'lgan  voqealam i  o 'z   ichiga  oladi. 
“ Z afarnom a”  asari  haqiqatan  ham   sodda  tilda,  ravon  uslubda  yozilgan, 
daliliy  m a’Ium otlarga  boy.  Lekin,  A m ir  T em u r  hayoti  m azkur  asarda 
birm uncha,  Sharafuddin  Aliga  nisbatan  kam ,  idealashtirilgan.
Asar O 'zbekiston, Q ozog'iston, Yaqin va O 'rta Sharq mamlakatlarining 
XIV asr II yarmi va XV asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o'rganishda 
m uhim   va  ishonchli  m anbalardan  biri  hisoblanadi.
N izom uddin  Shom iy  o 'z   asarini  yozishda  G 'iyosidin  Ali  Yazdiyning 
“ R o'znom ayi  g'azavoti  H induston ” ,  A m ir  T em um ing  uyg'ur  kotiblari 
to m o n id a n   y aratilg a n   “ T arixi  x o n iy ”  va  bo sh q a  saro y d a  bitilgan 
kundaliklardan  foydalangan.
“ Z afam o m a”yi  N izom uddin  Shom iyning  ikkita  tahriri 
m avjud: 
1)
1404-yili  A m ir  T em u r  Ozarbayjon  yurishidan  qaytganda  unga  taqdim 
etilgan  nusxa.  2)  M ironshohning  o 'g 'li  M irzo  Um arga  (1404-yil  26- 
m artda  A m ir  T em u r  “ H alokuxon  taxti”ni,  ya’ni  G 'arb iy   Eron  hamda 
O zarbayjonni  in ’om   qilgan  paytida)  taqdim   qilingan.  U  yuqorida  qayd 
etib o'tilgan  birinchi  nusxadan  deyarli  farq  qilmaydi.  Asar “Z afarnom a” 
deb ataladi.  Unga  ayrim   uslubiy tuzatishlar kiritilgan  va  debocha  hamda 
M irzo  U m arga  bag'ishlangan  kichik  bir  ilova  (zayl)  qo'shilgan. 
Shunga 
qaraganda,  N izom uddin  Shom iy um rining so'nggi  yillarida  M irzo  Umar 
xizm atida  bo'lgan  va  ona  yurti  Tabrizda  istiqom at  qilgan.
“ Z afam om a” ning qo'lyozm a  nusxalari A rm aniston, Angliya, 
Fransiya, 
Iroq  va  Turkiya  kutubxonalarida  saqlanm oqda.  Asam ing  tanqidiy 
matni 
F.T auer  tom onidan  1937  va  1956-yillari  Pragada  chop  etildi.
1 9 9 6 -y ili  N iz o m u d d in   S h o m iy   “ Z a f a r n o m a ”  a s a rin in g   Yu. 
Hakimjonov tom onidan amalga oshirilgan  forscha taijimasi