Ҳ. Р. Очилов, Э. О. Тургунбоев жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм)

 
8 - Мавзу: ЖИНОЯТ СУБЪЕКТИ 
 
8.1. Жиноят субъе кти тушунчаси ва унинг белгилари. 
Жиноят субъекти деганда
– ижтимоий хавфли қилмишни 
содир қилган ва жиноят қонунида белгиланган ёшга етган ақли расо 
жисмоний шахс тушунилади. 
Субъект ҳам жиноят таркибининг бир элементи сифатида, 
ўзининг зарурий ва факультатив белгиларига эга. 
Жиноят субъектининг зарурий белгилари қуйидагилар: 
- жисмоний шахс бўлишлик; 
- ақли расолик; 
- жиноят қонунида белгиланган ёшга етганлик. 
Айрим ҳолларда, жиноят қонуни, субъектга юқорида 
кўрсатилган белгилардан ташқари қўшимча белгиларни ҳам 
бўлишини талаб қилади. Бу белгиларга эга бўлган шахслар эса – 
махсус субъект
деб юритилади. 
8.2. Жиноят субъектининг ёши. 

---

-42-
Жиноят қонуни бўйича жиноят содир этгунга қадар жиноий 
жавобгарлик ёшига етган ақли расо жисмоний шахсгина, жиноий 
жавобгарликка тортилади.
- ЖК 17-моддасига кўра, субъект ёшининг тўртта даражаси 
кўрсатилади. Булар: - 13 ёш, 14 ёш, 16 ёш ва 18 ёш.
- Жиноятнинг умумий субъект ёши 16 ёш деб белгиланган. 
Жиноят қонуни талабига кўра, жиноят содир этган шахснинг 
ёш чегаралари аниқ белгиланиши учун шахснинг туғилган йили, 
ойи, куни аниқланиши лозим. Шахсни маълум бир ёшга тўлган деб 
топиш учун унинг ёши туғилган кунидан эмас, балки кейинги 
кундан бошлаб ҳисобланади.
Одатда, ёш туғилганлик тўғрисидаги маълумот (туғилганлик 
тўғрисидаги гувоҳнома ёки паспорт)га қараб аниқланади. 
Агар шахснинг ёши ҳақида аниқ маълумот бўлмаса, туғилган 
вақт суд тиббиёт экспертизаси орқали аниқланади. Бунда ҳам 
хулоса аниқ бир ёшни эмас, балки ёшнинг минимал ва максимал 
чегарасини айтади (Масалан: шахс 14 – 16 ёшлар орасида). 
Бундай ҳолда шахснинг ёши экспертиза берган хулосадаги 
минимал ёш чегарасидан келиб чиқиб тайинланади. Бунда шахсни 
туғилган куни деб, шу минимал ёшдан келиб чиқиб аниқланган 
йилнинг 31 - декабридан олинади. 
ЖК Махсус қисм моддаларида ушбу жиноятлар учун 
модданинг ўзида тўғридан-тўғри ёш чегараси кўрсатилмайди. Ҳар 
бир модда бўйича ёш чегараси ЖК 17-моддаси орқали аниқланади. 
Чунки ушбу моддада барча жиноятлар учун жиноий жавобгарлик 
ёши чегараси белгиланган.