O‘qitish materiallari to‘plami tarkibi

Qattiq disklarni tahlil qiluvchi vositalar. Qattiq disklarni yuzasini tahlil qiluvchi dasturlar, 
ma‘lumotlar ishonchli darajada saqlanayotganligini aniqlash uchun, o‘qish-yozish operatsiyalari 
bajariladi. Murakkab algoritmlar asosida yaratilgan utilitlar, DOS o‘qiy olmagan ma‘lumotlarni 
tiklab beradi. Agarda, yuklanuvchi disk shikastlangan bo‘lsa, unda operatsion tizim diskni aniklay 
olmaydi va tegishli xato to‘risida ma‘lumot beradi. Ko‘pincha shunday hollarda kompyuter osilib 
qoladi. Agarda, FAT jadvali salgina shikastlangan bo‘lsa, unda DOS dagi CHKDSK, shuningdek, 
uning o‘zlashtirilgan versiyasi SCANDISK buyruqlari yoki maxsus utiliti ma‘lumotlar klasterlarini 
aniqlaydigan ko‘rsatkichlarni tiklashlari mumkin. Agarda FAT jadvali butunlay shikastlangan 
bo‘lsa, ko‘rsatkichlar va diskdagi ma‘lumotlar yo‘qoladi. Shuni aytib o‘tish kerakki, ma‘lumotlar 
diskda qoladi, lekin ulardan foydalanib bo‘lmaydi.  
CHKDSK DOS versiyalarida, keyinchalik esa Windowsning dastlabki versiyalarida mavjud 
bo‘lgan. Windows 95/98 versiyalarida esa Microsoft kompaniyasi, yuqori funktsional 
imkoniyatlarga ega bo‘lgan, SCANDISK dasturini tavsiya etadi. Windows XP da esa, ko‘pgina 
yangi funktsiyalar, shuningdek, NTFS bo‘limlarining tiklanishi va ular to‘g‘risida ma‘lumot 
beruvchi, CHKDSK dasturning yangilangan versiyasi mavjud.  
Tashqi ishlab chiqaruvchilarning kengrok imkoniyatlarga ega bo‘lgan yuzani tekshiruvchi 
utilitlari. Bunday maxsulotlarga Norton Utilities va SpinRite kiradi. Ulardan yo‘kolgan ma‘lumotlar 
kismlarini anikdash uchun, ma‘lumotlarni diskning ishonchli maydoniga olib utish, shuningdek, 
shikastlangan sektorlarni ―yopish uchun‖ foydalaniladi. Bu dasturlar ishlatish uchun juda ham 
qulay, ular yordamida urta statik diskni kayta ishlash uchun, kamida bir soat vaqt ketadi. Ularning 
asosiy afzalliklari shundan iboratki, ma‘lumotlarni yo‘qotishdan oldin sektor shikastlanganligi 
to‘grisida xabardor bo‘lishingiz mumkin.  
Birok, Norton SystemWorks yoki yoki Norton Utilities larning asosiy afzalliklari - FAT 
jadvali shikastlangan yoki boshqa muammolarga duch kelgan diskdagi ma‘lumotlarni tiklash. 
Agarda, qattiq disk shikastlangan bo‘lsa, hamma ma‘lumotlarning rezerv nusxasini yaratib, uni 
yangisiga almashtiring.  
Diskning fizik shikastlanishidan tashkari, uning eng muhim muammolaridan biri - katta 
faylning o‘rtasidagi shikastlangan sektor. Agarda sektor butunlay o‘qilmaydigan bo‘lsa, faylning 
qolgan qismi yo‘qoladi. DOS va Windows operatsion tizimi uncha katta bo‘lmagan muammolarni, 
masalan, bitta belgini, bartaraf etish imkoniyatga ega. Lekin, hech qaysi foydalanuvchilar uchun 
mo‘ljallangan dastur hajmi 11 baytdan katta bo‘lgan ma‘lumotni tiklay olmaydi.  

---