|
12. Parallaksi 0",751 bo‘lgan Toliman (α Sentavr) yulduzi masofasidan Quyosh
qanday ko‘rinadi?
13. Parallakslari mos ravishda 0",039; 0",019 va 0",005 bo‘lgan Regul (α -
Asad), Antares (α Chayon) va Betelgeyze (α Orion ) yulduzlar masofalaridan
Quyoshning vizual va fotografik yoritilganliklari qanday bo‘ladi?
14. Agarda yulduzning bolometrik yorqinligi uning Sariq nurlardagi
yorqinligidan 20,10 va 2 marta oshganda, Sariq nurlardagi yorqinliklari esa, o‘z
navbatida yulduzning ko‘k rangdagi yorqinligidan 5,2 va 0,8 marta katta bo‘lsa,
bolometrik tuzatmalar asosiy rang ko‘rsatkichlardan qanchaga farq qiladi?
15. Spika (a Sunbula) yulduzining spektrida energiyaning maksimumi
elektromagnit to‘lqinning to‘lqin uzunligi 1450 Å ga, Kapella (α Aravakash)
spektrida - 4830 Å ga va Polluks (β Egizaklar) spektrida - 6580 Å ga to‘g‘ri keladi.
Bu yulduzlarning rangli xarakatlarini aniqlang.
16. Quyosh doimiysi davriy ravishda 1,93 dan 2,00 kal/sm
2
min. chegarada
o‘zgaradi (tebranib turadi), shunda Quyoshning effektiv xarorati qanchaga
124
o‘zgaradi? Uning ko‘rinma diametri 32' ga yaqin. Stefan doimiysi σ=1,354•10
-
12
kal/(sm
2
s grad
4
).
17. Oldingi
masala
natijalariga
ko‘ra,
Quyosh
spektridagi
energiya
maksimumiga mos keladigan to‘lqin uzunligining takribiy qiymatini toping.
18. Yulduzlarning effektiv haroratlarini, ularning qavslarda ko‘rsatilgan
o‘lchangan burchakli diametrlari va ulardan Yergacha yetib keladigan
nurlanishlariga ko‘ra aniqlang:
α Asad (0",0014 va 3,23 • 10
-11
kal/(sm
2
• min));
α Burgut (0",0030 va 2,13 • 10
-11
kal/(sm
2
• min));
α Orion (0",046 va 7,70 • 10
-11
kal/(sm
2
• min));
19. α Eridan yulduzining ko‘rinma bolometrik yulduziy kattaligi -1
m
,00 ga va
burchakli diametri 0",0019 ga teng. α Turna yulduzining mos parametrlari +1
m
,00
va 0",0010, α Savrniki +0
m
,06 va 0",0180 . Quyoshning ko‘rinma bolometrik
yulduziy kattaligini -26
m
,84 ga teng, Quyosh doimiysini 2 kal/ (sm
2
• min) ga
yakin deb olib bu yulduzlarning haroratlarini hisoblang.
20. Vizual va fotografik yoritilganliklari qavslarda ko‘rsatilgan quyidagi
yulduzlarning haroratlarini aniqlang: γ Orion (1
m
,70 va 1
m
,41); ε Gerkules (3
m
,92
va 3
m
,92); α Persey (1
m
,90 va 2
m
,46); β Andromeda (2
m
,37 va 3
m
,94).
21. Qavslarda ko‘rsatilgan fotoelektrik Sariq va ko‘k yulduziy kattaliklariga
ko‘ra, quyidagi yulduzlarning haroratlarini hisoblang: ε Katta It (1
m
,50 va1
m
,29) ; β
Orion (0
m
,13 va 0
m
,10) ; α Kil (-0
m
,75 va -0
m
,60) ; α Dalv (2
m
,87 va 3
m
,71); α
Xo‘kizboqar (-0
m
,05 va 1
m
,18); α Kit (2
m
,53 va 4
m
,17).
22. Ikkita oldingi masalalarning natijalariga ko‘ra, o‘sha yulduzlarning
spektrlaridagi energiyaning maksimumiga mos keladigan to‘lqin uzunligini toping.
23. Vega (α Lira) yulduzining parallaksi 0",123 va burchakli diametri 0",0035,
Altair (α Burgut) ning shunga o‘xshash parametrlari 0",198 va 0",0030, Rigel (β
Orion) niki 0",003 va 0",0027 va Aldebaran (a Savr) niki 0",048 va 0",0200 . Bu
yulduzlarning radiuslari va hajmlarini toping.
24. Deneb (α Oqqush)ning ko‘k nurlardagi yoritilganligi 1
m
,34, uning asosiy
rang ko‘rsatkichi +0
m
,09 va parallaksi 0",004 ; ε Ekizaklar yulduzinng o‘sha
parametrlari 4
m
,38; +1
m
,40 va 0",009 ga teng, γ Eridan yulduziniki 4
m
,54; +1
m
,60
va 0",003. Shu yulduzlarning radiuslarini va hajmlarini toping.
25. Haroratlari bir xil bo‘lgan δ- Ilon eltuvchi va Barnard yulduzlarining
ko‘rinma bolometrik yulduziy kattaliklari mos ravishda 1
m
,03 va 8
m
,1 ga
parallakslari esa 0",029 va 0",545 ga teng. Bu yulduzlar diametrlarini solishtiring.
26. Haroratlari va absolyut bolometrik yulduziy kattaliklar berilgan quyidagi
yulduzlarning: α Kitniki α va 3200°, -6
m
,75, β Asadniki 9100° va +1
m
,18, ε
Hinduniki 4000° va +6
m
,42 bo‘lgan yulduzlarning radiuslarini hisoblang.
125
27. ε Gidra qo‘shaloq yulduzining parallaksi 0",010 , yo‘ldoshining aylanish
davri 15 yil va uning orbitasi katta yarim o‘qining burchakiy diametri 0",21.
Yulduz komponentalari massalarining yig‘indisini toping.
28. α Katta Ayiq qo‘shaloq yulduzining parallaksi 0",031, yo‘ldoshining
aylanish davri 44,7 yilga va orbitasining katta yarim o‘qining burchakiy o‘lchami
0",63 ga teng. Komponentalar massalarining yig‘indisini toping.
29. Quyidagi ma’lumotlarga asosan qo‘shaloq yulduzlar komponentalarining
massasini hisoblang:
Yulduz
Orbita katta yarim
o‘qining burchakiy
o‘lchami
Yillik
paralaks
Aylanish davri
Umumiy massa
markazidan yulduzlar
masofalarining nisbati
α Aravakash
0", 054
0", 073
105 kun
11:14
α Javzo
6", 29
0", 072
420 yil
8:7
𝜉 Katta Ayiq
2", 51
0", 127
59,8 yil
49:51
30. Oldingi masaladagi qo‘shaloq yulduzlar bosh tashkil etuvchilari uchun
radius, xajm va o‘rtacha zichliklarini hisoblang. Bu yulduzlarning ko‘rinma Sariq
nurlaridagi yulduziy kattaligi va asosiy rang ko‘rsatkichlari: α Aravakash 0
m
,08 va
+0
m
,80, α Javzo 2
m
,00 va +0
m
,04, ε Katta Ayiq 3
m
,79 va +0
m
, 59.
31. 18 masalada ko‘rsatilgan Quyosh va yulduzlar uchun, nurlanish quvvatini va
har sekunddagi, sutkadagi va yildagi massa yo‘qotishni toping. Bu yulduzlarning
parallakslari: α Asadniki 0",039 , α Burgutniki 0",198 va α Orionniki 0",005.
32. Oldingi masala natijalariga ko‘ra Quyosh va o‘sha yulduzlarning ko‘rinma
nurlanish
intensivligining
davomiyligini
ularning
hozirgi
massalarining
yarimigacha yo‘qotishlari mumkin deb faraz qilib, hisoblang. α Asadning hozirgi
vaqtdagi massasi 5,0. (Quyosh massasi bo‘yicha), a Burgutniki 2,0 va α Orionniki
15 ga teng. Quyoshning massasi
2 ∙ 10
30
𝑘𝑔.
33. Quyida keltiriladigan kuzatuv natijalariga ko‘ra Protsion (α Kichik It)
qo‘shaloq yulduz tashkil etuvchilarning fizikaviy xarakteristikalarini aniqlang va
ularning Gerstshprung- Ressel diagrammasidagi o‘rnini ko‘rsating. Protsionning
vizual yoritilganligi 0
m
,48 , uning oddiy rang ko‘rsatkichi +0
m
,40 , ko‘rinma
bolometrik yulduziy kattaligi 0
m
,43 , burchakiy diametri 0",0057 va parallaksi
0",288; Protsion yo‘ldoshining vizual yoritilganligi 10
m
,81, uning oddiy rang
ko‘rsatkichi +0
m
,26 , bosh yulduz atrofida orbita bo‘ylab aylanish davri 40,6 yil,
ko‘rinma katta yarim o‘qi 4",55; ikkala yulduzning umumiy massalar markazidan
masofalarining nisbati 19:7. Quyosh bo‘yicha kerakli ma’lumotlarni ma’lum deb
hisoblang.
34. Oldingi masalani α Sentavr qo‘shaloq yulduzi uchun hal eting. Bosh
yulduzining fotoelektrik Sariq nurlardagi yulduziy kattaligi 0
m
,33 ga teng, asosiy
126
rang ko‘rsatkichi +0
m
,63; ko‘rinma bolometrik yulduziy kattaligi 0
m
,28;
yo‘ldoshining shunga o‘xshash kattaliklari 1
m
,70; +1
m
,00 va 1
m
,12 larga ko‘rinma
o‘rtacha 17",6 masofadagi aylanish davri 80.1 yil; yulduzning parallaksi 0",751 ga
va qo‘shaloq yulduzning tashkil etuvchilarining umumiy massalar markazidan
masofalarining nisbati 10:9 ga teng.
Do'stlaringiz bilan baham: |
