Namangan davlat universiteti fizika matematika fakulteti matematika kafedrasi
Xavfsizlikni ta`minlashda psixologiyaning ahamiyati
Download 427,06 Kb. Pdf ko'rish
|
furye integralining tor tebranishida qollanilishi.
- Bu sahifa navigatsiya:
- МАVZUNING DOLZARBLIGI
- ISHNING MAQSAD VA VAZIFASI
- TANLANGAN OBEKT VA TADQIQOT USULLARI
- ISHNING AMALIY AXAMIYATI
- ISHNING TUZILISHI
- Asosiy qism 2.1 Furye qatori haqida tushuncha.
|
Xavfsizlikni ta`minlashda psixologiyaning ahamiyati Mеhnatni muhofaza qilishda psixologiya ham muhim o`rinni egallaydi. Zamonaviy ishlab chiqarishda avariyalar, shikastlanishlar muammosi faqat muhandislik uslublari bilan yechilmaydi. Tajribalardan ma`lumki, avariya va shikastlanishlar muhandis-konstruktorlik ishlaridagi kamchiliklar asosida yuzaga kеladi. Shuningdеk, tashkiliy-psixologik sabablar, masalan kasb bo`yicha havfsizlik talablariga past darajada tayyorgarlik ko`rilishi, yetarli bo`lmagan tarbiya, mutaxassislarning havfsizlik choralariga e`tiborsizligi, xavfli ishlarga yuqori malakaga ega bo`lmagan shaxslarni jalb qilish, ishda odamlarni toliqqan va psixologik holatda bo`lishi ham sabab bo`ladi. Bular mutaxassisning faoliyatiga ishonchsizlikni (xavfsizlikni) pasaytiradi. Xalqaro tajriba, izlanishlarning ko`rsatishicha maishiy ishlab chiqarishdagi shikastlanishlarning 60-90% zarar ko`rgan kishilarnin aybi bilan sodir bo`ladi. Xavfsizlik psixologiyasi mеhnatni muhofaza qilishda psixologik bilimlarni tadbiq qilishni ifodalaydi. Bu yerda mеhnat faoliyati jarayonida ko`rinadigan psixologik holatlar turlari to`liq tеkshiriladi, psixologik jarayonlar, psixik xususiyatlar ko`rib chiqiladi.Xullas, maishiy va ishlab chiqarish sharoiti asosida insonning psixik holati barqaror bo`lishi uchun tadbir-choralar ko`rish, takomillashgan nazorat usulini uyushtirish asosiy vazifalardan biri bo`lib hisoblanadi.
МАVZUNING DOLZARBLIGI Ilmu fan taraqqiyoti biz uchun eng ustuvor sohalardan biridir. Bu sohada xizmat qiladigan odamlarning saviyasi, obro’si haqida g’amho’rlik qilishimiz ularning hayotimizga qo’shadigan hissasiga qarab e’tibor berishimiz shart. O’zining kelajagini o’ylaydigan jamiyat, davlat avvalambor o’z olimlarini , ilm- ziyo ahliga hizmat qilishi kerak, ularni yuksak darajaga ko’tarish lozim. (I.Karimov) XX-XXI asrda matematika barcha fanlarni rivojlanishiga asosiy turtki bo’lib qolmasdan ijtimoiy-iqtisodiy sohadagi rivojlanishini ma’lum bir modelini amalga oshiradigan aparat bo’lib xizmat qilmoqda. Hozirgi davrda deyarli barcha sohadagi ixtisoschilar, mutahassislar, Differensial tenglamadandan kelib chiqib amaliy ishlarni o’z sohalariga tadbiq qilmoqdalar. Chunki Differensial tenglamadandan kelib chiqadigan amaliy ishlar matematika sohasida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Matematika esa hozirgi kunda har bir sohada oliy o’quv yurtlarida, sanoat va ishlab chiqarishda, bank va turli xil amalga oshiriladigan ko’plab hisoblashlarda xizmat qilib kelmoqda. Matematikaning qaysi sohasini olmang o’ziga xos tadbiqga ega. Differensial tenglamadan va ushbu fanning tarkibiy qismi bo’lmish furye integralini tor tebranishga qo’llanilishi mavzusi matematika fanining eng muhim bo’limlaridan biri bo’lib, u nafaqat uning boshqa bo’limlarida o’zining salmog’li tadbig’iga ega bo’lmay balki variasion hisob, funksiyanal analiz, kompleks analiz oddiy differensial tenglama matematik fizika tenglamalar fanlarining rivojida ham katta hissaga ega. Shu bois ushbu predmetni talab darajasida o’zlashtirish va matematikaning boshqa sohalariga hamda xayotga tadbiq qilish katta ahamiyatga egadir. Mazkur bitiruv malakaviy ishi Furye qatorlar, furye integrallari, tor tenglamasi, Furye integralini tor tebranishga qo’llanilishi, Furye usulini umumiy sxemasini topish usullariga bag‘ishlangan. Tenglamalarning yechimlarini topish matematikaning, xususan, differensial tenglamada muhim, qiziqarli masalalaridan biridir. Ta'kidlash kerakki, Furye integralini tor tebranishga qo’llanilishi juda katta nazariy va amaliy ahamiyatga ega. Fizika va texnikaning ko‘plab masalalari, juda 15
ko‘p amaliy va iqtisodiy masalalar furye integrallari orqali yechiladi. Shu bois keyingi yillarda bunday tenglamalar va ular orqali yechiladigan masalalar maxsus maktab dasturlariga hamda olimpiada masalalari turkumiga kiritilgan. Shu nuqtai nazardan furye integrallarini o‘rganish bugungi kunda dolzarb masalalardan biridir.
Maqsad differensial tenglama fanining matematika va boshqa aniq fanlar bilan uzviy aloqadorligi. Uning matematikaning asosiy tarmoqlaridan biri ekanligi va bunday masalalar hozirgi kunda dolzarbligini va katta amaliy ahamiyat kasb etishini ilm ahliga yetkazish. Ana shu masalani talab darajasida xal etish uchun har bir talaba auditoriyada olgan bilimlarini mustaqil o’z ustida ishlash, referatlar yozish va mustaqil ishlarni bajarish jarayonida mustahkamlab borgani ayni muddaodir.
Tadqiqot ob`ekti kutubxonalar, informatsion resurs markazlari, gazetalar, turli hil adabiyotlar bo`ldi. Ushbu bitiruv malakaviy ish refarativ harakterga ega. Ishni yozish jаrаyonidа tаqqоslаsh, аnаliz vа sintеz, umumlаshtirish, аbstrаktsiyalаsh, induktsiya vа аnаlоgiya, хulоsа chiqаrish mеtоdlаridаn unumli fоydаlаnishgа hаrаkаt qilindi.
Ushbu bitiruv malakaviy ishi ham amaliy, ham nazariy va metodologik ahamiyatga ega bo`lib, mustaqil tadqiqotlarda, bitiruv malakaviy ishlari tayyorlashda, magistrlik dissertatsiyalar tayyorlashda, kollej va litseylarda mahsus kurslar o’qitishda, krujoklarda, matematik kechalarda foydalanilanish mumkin.
ISHNING TUZILISHI
Bitiruv malakaviy ishini tuzilishi: kirish, asosiy qism, 5- bob, xulosa, adabiyotlar ro`yxati, internet ma'lumotlari va mundarijadan iborat.
16
Asosiy qism 2.1 Furye qatori haqida tushuncha. Har bir hadi
sin
cos ) ( + =
,...) 2 , 1 , 0 ( =
quyidagi ko’rinishga ega bo’lgan ∑ ∞ = + + 1 0 ) sin cos
( n n n nx b nx a a (1.1) funksional qatorni trigonometrik qator deb ataladi.
,... ,
, , 2 2 1 1 0 b a b a a sonlar esa trigonometrik qatorning koeffisientlari deyiladi. Bu qatorda asosiy masala ularning koeffisientlarini topishdan iborat
(1.1) trigonometrik qatorning qismiy yig’indisi ∑ = + + = n k k k n kx b kx a a x T 1 0 ) sin
cos ( ) (
trigonometrik ko’phad deb ataladi. Faraz qilaylik, f(x) funksiya [ ] π π , − da berilgan va shu oraliqda integrallanuvchi bo’lsin. U holda f(x)cosnx , f(x)sinnx (n=1,2,,…) funksiyalar ham, ikkita integrallanuvchi funksiyalar ko’paytmasi sifatida ] ,
π π −
da integrallanuvchi bo’ladi.Bu funksiyalarning integrallarini hisoblab, ularni quyidagicha belgilaylik:
∫ − = π π π dx x f a ) ( 1 0
17 ∫ − = π π π nxdx x f a n cos
) ( 1 (n=1,2,….) (1.2)
∫ − = π π π nxdx x f b n sin
) ( 1 (n=1,2,….) Bu sonlardan foydalanib, ushbu
∑ ∞ = + + = 1 0 ) sin
cos ( 2 ) ; ( n n n nx b nx a a x f T (1.3) trigonometrik qatorni tuzamiz. Ta’rif: ,... ,
, , 2 2 1 1 0 b a b a a koeffisientlari (1.2) formulalar bilan aniqlangan (1.3) trigonometrik qator f(x) funksiyaning Furye qatori deb ataladi. ,... ,
, , , , 2 2 1 1 0 n n b a b a b a a sonlar esa f(x) funksiyaning Furye koeffisientlari deyiladi. Ta’rifga asosan:
∑ ∞
+ + = 1 0 ) sin cos
( 2 ) ; ( ~ ) (
n n nx b nx a a x f T x f
bo’ladi. Misol .Ushbu
) 0 , ( ) ( ≠ ≤ ≤ − = α π π α x e x f x
funksiyaning Furye qatori tuzilsin. (1.2) formuladan foydalanib, bu funksiyaning Furye koeffisientlarini topamiz:
( )
− − = − = = π π απ απ α απ απ απ π sh e e dx e a x 2 1 1 0
∫ − − = + + = = π π π π α α α π π 2 2 sin cos
1 cos
1 n nx n nx nxdx e a x n
,...)
3 , 2 , 1 ( , 2 1 ) 1 ( 2 2 = + − = n sh n n απ α α π
18
∫ − − = + − = =
π π π α α α α π π x x n e n nx n nx nxdx e b 2 2 cos sin
1 sin
1
,...) 3 , 2 , 1 ( 2 1 ) 1 ( 2 2 1 = + − = −
sh n n n απ α π
Demak, berilgan funksiyaning Furye qatori = + + ∑ ∞ = 1 0 ) sin
cos ( 2 ~ n n n x nx b nx a a e α
= − + − + ∑ ∞ = 1 2 2 ) sin cos
( ) 1 ( 2 1 2 n n nx n nx n sh α α α π απ
bo’ladi. Faraz qilaylik, biror
∑ ∞
+ + 1 0 ) sin cos ( 2 n n n nx b nx a a (1.3) trigonometrik (funksional) qator [ ] π π , − da yaqinlashuvchi bo’lsin. Uning yig’indisini f(x) deb belgilaylik:
) (
sin cos
( 2 1 0 x f nx b nx a a n n n = + + ∑ ∞ = (1.4) Bundan tashqari, (1.3) ni hamda uni coskx va sinkx (k=1,2,…) larga ko’paytirishdan hosil bo’lgan
cos
) ( ) cos sin
cos cos
( cos
2 1 0 = + + ∑ ∞ = , (1.5)
∑ ∞
= + + 1 0 sin ) ( ) sin sin
sin cos
( sin
2 n n n kx x f kx nx b kx nx a kx a
bu yerda, ( ) ,... 3 , 2 , 1 = k
qatorlarni [ ] π π , − da hadlab integrallash mumkin bo’lsin. (1.4) va (1.5) larni [ ] π π , − da integrallaymiz: 19
= + + = ∫ ∑ ∫ − ∞ = − dx nx b nx a a dx x f n n n π π π π 1 0 ) sin
cos ( 2 ) (
∑ ∫
∫ ∫ ∞ = − − − =
+ + = 1 0 0 sin
cos 2
n n a nxdx b nxdx a dx a π π π π π π π , =
+ + = ∫ ∑ ∫ − ∞ = − dx kx nx b kx nx a kx a kxdx x f n n n π π π π ) cos sin cos
cos ( cos 2 cos
) ( 1 0
∫ ∑ ∫
∫ − ∞ = − − + + π π π π π π 1 0 cos sin
cos cos
cos 2
n n kxdx nx b kxdx nx a kxdx a , ∫ ∫
− − ∞ = = + + = π π π π dx kx nx b kx nx a kx a kxdx x f n n n 1 0 ) sin
sin sin
cos ( sin 2 sin
) (
∑ ∫ ∫ ∫ ∞ = − − −
+ + = 1 0 sin sin
sin cos
sin 2
n n kx nx b kx nx a kxdx a π π π π π π . Agar k n ≠ da [ ] ∫ ∫ − − = + − − = π π π π dx x k n x k n kxdx nx ) cos( ) cos(
2 1 sin sin
0 2 1 ) sin(
) sin(
= + + − − − = − π π k n x k n k n x k n
va ∫ ∫ − − = − =
π π π π dx nx nxdx ) 2 cos 1 ( 2 1 sin 2 , shuningdek, ∫ ∫ ∫ − − − = = = ≠ = π π π π π π π ,...)
3 , 2 , 1 , 0 , ( 0 sin
cos , cos ), ( 0 cos cos
2 k n kxdx nx nxdx k n kxdx nx
bo’lishini e’tiborga olsak,u holda ∫ − = π π πα 0 ) ( dx x f , 20 ∫ − = π π πα k kxdx x f cos
) ( (k=1,2,3,…)
∫ −
π π π k b kxdx x f sin
) ( (k=1,2,3,…) ekanini topamiz. Bu tengliklardan esa
∫ −
π π π dx x f a ) ( 1 0 , ∫ − = π π π kxdx x f a k cos
) ( 1 , (1.2)
∫ −
π π π kxdx x f b k sin
) ( 1 (k=1,2,3,…) kelib chiqadi. Demak, f(x) funksiya trigonometrik qatorga yoyilgan bo’lsa va bu qator uchun yuqorida aytilgan shartlar bajarilsa, u holda bu trigonometrik qatorning koeffisientlari f(x) funksiya orqali (1.2) formulalar bilan ifodalanadi, ya’ni
Download 427,06 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish