Biologiya hayot haqidagi fan

Ko’rgazmali qurollar:  «Biologiya» darsligi,  «Biologiya fanidan o’quv uslubiy qo’llanma»Fanga oid 

ko’rgazmali qurollar va rasmlar

, doska bo’r, daftar. 

Darsning borishi: 

Tashkiliy qism: O’qituvchining salomlashishi, jurnalga yo’qlama qilishi,sinf o’quvchilarini darsga jalb 

qilib, ishchi  muhitini yaratish. 

Uy vazifasining bayoni:______________________________________________________________ 

__________________________________________________________________________________ 

Yangi mavzuning bayoni:

 

Gen muhandisligi maqsadi – rekombinant DNK yaratish va shu asosda 

organizm uchun foydali yangi belgilarni va xususiyatlar hosil qilishdir. Tabiatning o‘zida ham shu kabi 

rekombinatsiya jarayonlari yuz berishi kuzatiladi. Viruslar, faglar, bakteriyalar o‘zidagi genetik moddani 

boshqa organizmlarga o‘tkazish xususiyatiga ega. Rekombinantlar hosil bo‘lishining 3 xil usuli mavjud: 

transformatsiya, transduksiya, konyugatsiya. Amerika olimlari Lederberg va Tatum 1946-yilda 

bakteriyalarda jinsiy jarayonlar sodir bo‘lishini aniqladilar. Bakteriyalarda jinsiy jarayonlar genetik

 

material bilan almashinuv rekombinatsiya yo‘li bilan amalga oshadi. Bunda donor hujayra DNKsining bir 

qismi retsipiyent hujayraga beriladi va uning DNKsi bilan qo‘shiladi. 1940-yillarga kelib xromosomalar 

tarkibini o‘rganish chuqurlashdi. Xromosoma tarkibi DNK va oqsildan iboratligi aniqlandi. Bu 

davrda ko‘pchilik olimlar irsiyatning asosi oqsil deb tushunar edilar. Keyinchalik irsiyatning asosi oqsil 

emas, nuklein kislotalar bilan bog‘liqligi isbotlandi. Organizm belgi va xususiyatlarining nasldan naslga 

o‘tishida nuklein kislotalar muhim ahamiyatga ega ekanligi 1928-yili Angliya bakteriologi Frederik 

Griffit, keyinchalik 1944-yilda amerikalik mikrobiolog-genetik O.Everi bakteriyalar ustida olib borgan 

tajribalarida aniqlandi. DNKning genetik roli birinchi marotaba pnevmoniya (zotiljam) kasalligini 

qo‘zg‘atuvchi yumaloq shakldagi bakteriyalar – pnevmokokklarda isbot langan.

 

Konyugatsiya (lot. 

conjugatio – «qo‘shilish» degan ma’noni anglatadi).  

Mustaxkamlash: 

1. Transformatsiya jarayonida tashqaridan kirgan DNK molekulasi mutatsiya 

hosil qila oladimi? 

2. Qanday hodisalar bakteriya hujayrasini fag tomonidan lizis qilinishidan saqlab 

qolishi mumkin? 

3. Transduksiya jarayoni qanday kechganda bakteriyada mutatsiya bo‘lmaydi? 

V. Baholash  Faol  qatnashgan  faol  qatnashgan  o’quvchilar  baholanadi.