Toshkent moliya instituti korxonalarni rivojlantirish strategiyasi

18.4.-rasm. Mamlakatlarning ixtisoslashuvga kirishi 
Teoremani isbotlash va tushuntirish uchun grafiklarga murojaat qilamiz. O‘zbekiston mehnat 
serob  mamlakat,  1-tovar  mehnat  sig‘imli  tovar,  YAponiya  kapital  serob  mamlakat,  2-tovar  esa 
kapital  sig‘imli  tovar  ekanligini  eslatib  o‘tamiz.  Qabul  qilingan  shartlarga  muvofiq  ravishda 
teorema har ikki mamlakatdagi iste’molchilar juda o‘xshash yoki deyarli bir xil didga ega ekanligini 
nazarda tutadi. Nazariy jihatdan har bir mamlakatdagi icte’molchilarning did va istaklari shunchalik 
farq  qilishi  mumkinki,  befarqlik  egri  chizig‘i  umuman  mos  kelmasligi  va  hattoki  umuman 
kesishmasligi mumkin. Bu holatda Xeksher-Olin teoremasi bajarilmaydi. Bu teorema iste’molchilar 

---

 
103 
xohish  va  istaklari  har  ikki  mamlakatda  batamom  bir  xil  va  yagona  befarqlik  egri  chizig‘iga 
qo‘shilib  ketishini  talab  etmaydi,  balki  bu  xohish  istaklar  mamlakatlarni  avtarkiya  sharoitida 
qoldiradigan va ularni o‘zaro savdo qilishdan voz kechishga olib keladigan darajada farq qilmaydi 
deb  taxmin  qiladi.  SHunday  bo‘lsa-da,  har  bir  mamlakatdagi  icte’molchilarning  did  va  istaklari 
shunchalik  o‘xshashki,  befarqlik  egri  chizig‘i  har  ikki  mamlakat  uchun  bir  xil  bo‘lsin  deb  faraz 
qilamiz. 
 
@  Ishlab  chiqarish  omillari  narxining  muvozanatlashuvi  (factor  price  equalization 
theorem)  (Xeksher-Olin-Samuelson  teoremasi)  —  xalqaro  savdo  savdo  olib  boruvchi 
mamlakatlarda  gomogen  ishlab  chiqarish  omillarining  mutlaq  va  nisbiy  narxlarini