'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

2-rasm.  Yorug‘lik mikroskopining  ko‘rinishi 
Elektron  mikroskopda  ko‘rish.  Sitologik  preparatlarni  elektron 
mikroskopda  o ‘rganish  hozirgi  vaqtda  keng  tarqalgan  usul  b o iib , 
uning  yordamida  hujayralaming  nozik  tuzilmalari,  organoid  va  hu­
jayra  kiritmalarining  tuzilishi  hamda  ularda  sodir  boiadigan  nozik 
o‘zgarishlar  kuzatiladi.  Elektron  mikroskop  buyumlarni  1000000 
marta  kattalashtirish  imkoniga  ega.  Chunki  elektron  mikroskopda 
yo ru g iik   mikroskopidagi  singari  uzun  to iq in li  nurdan  emas,  bal- 
ki  qisqa  to iq in li  elektronlar  nuridan  foydalaniladi.  Kuzatmoqchi 
b o ig an   ob’ekt  tasviri  elektron  nuri  yordamida  ko‘rsatilsa,  bunday 
asbob  elektron  mikroskop  deyiladi(3rasm).  Oddiy  mikroskopda  hay- 
vonlar to‘qimasining mikroskopik tuzilishini  o ‘rganish  uchun  kesma- 
laming  (preparatlaming)  qalinligi  taxminan  3-5  mikron  (mk)  b o iish i 
kerak.  Bundan  qalin  b o is a  hujayralar  qavati  ortib  ketib,  ob’yektning 
tasviri  ko‘rinmaydi.  Elektron  mikroskopning  afzalligi  shundaki, 
to ‘qimalardan olinadigan kesma anchayupqa (0,02mk) b o iad i. Oddiy 
mikroskopda  ob’yektning  qalinligi,  ya’ni  hujayra  va  uning  tuzilma­
lari  oicham i,  diametri  “mikron”da  oichansa,  elektron  mikroskopda 
“nanometr”  bilan,  aksari  hollarda  esa  “angstrem”  bilan  oichanadi. 
Hozirgi  vaqtda  elektron  mikroskopining  yangi  turlari  yaratilmoqda. 
Masalan,  hajmiy  (rastalovchi)  elektron  mikroskop  shular jumlasidan- 
dir.  Uning  yordamida  preparatlaming  hajmiy  tuzilishi  o‘rganiladi.
182

---