'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

daydir buzilishlar yuzaga kelishi natijasida paydo  bo‘ladi.  Mitozning 
bir  qancha  nuqtasi  bo‘lib  ulami  blokada  qilish  natijasida  bo‘linish 
to‘xtab  poliploid hujayralar  rivojlanadi.  Bular  G2  dan mitozga  o ‘tish 
davri,  profaza,  metafaza  davrida va  sitotomiya jarayonining  buzilishi
161

---

poliploidiyaga  sabab  bo‘ladi.
Xromosomalarning 
kondensatsiyasi 
kuzatilmaydi. 
B a’zi 
umurtqasiz  hayvonlarda  poliploidiya  darajasi  katta  bo‘ladi.  Tut 
ipak  qurtining  s o ia k   ajratuvchi  bezi  hujayralari  yadrosi  ploidligi 
ko‘pligidan  shoxlanib  ketgan  bo‘ladi.  Askarida qizilo‘ngachi  hujay­
ralari  lOOming  s  DNKga  ega.
Endoreproduksiyaning  bir  ko‘rinishi  politeniya  hodisasidir.  Po- 
liteniyada  S-sintez-  davrdagi  DNK  replikatsiyasida  xromosoma­
lar  despiralizatsiya  holida  qolib  bir-biridan  ajralmaydi  va  konden- 
satsiyalanmaydi.  Shu  holatda  ular  yana  keyingi  replikatsiya  sikliga 
o ‘tadilar  yana  ikki  hissa  oshadilar  va  yana  ajralmaydilar.  Natijada, 
ko‘p  ipli  politen  xromosoma  hosil  bo‘ladi.  Bu  xromosomalar  hech 
qachon  mitozda  ishtirok  etmaydi,  ular  interfaza  xromosomalari 
bo‘lib,  DNK va RNK  sintezida ishtirok etadilar.  Mitotik xromosoma- 
lardan  o ‘lchamlari, y o ‘g ‘onliklari  bilan  farq  qiladilar,  chunki  bir qan- 
cha  iplar tutamidan  iborat  boMadilar.  Drozofila  pashshasining  politen 
xromosomasi mitotik X xromosomasidan  ming marta katta va 70-250 
martagacha  uzunroqdir.  Ulaming  hujayradagi  soni  gaploid  boiadi, 
chunki  gomologik  xromosomalar  qo‘shilib  konyugatsiyalanadi.  Dro- 
zofilaning  somatik  hujayrasida  8-ta xromosoma.  So‘lak  bezida  -  4  ta 
boiadi.
Politen  xromosomalar  tuzilishi jihatidan  ham  farq  qiladilar.  Ular 
uzunligi  o ‘ylab  bir  xilda  tuzilmagan:  disklar,  diskaro  qismlar  va  pu- 
flardan  (shishlardan)  .