K.Rodjers, A.Maslou, G.Olport va boshkalarning ilmiy ishlari bilag boglik bulgan
"insonparvarlik psixologiyasi" kelajakka, uzligini eng kup darajada namoyon
kilishga (uzini faollishtirishga) intilishni shaxs faolligining asosiy omili deb
xisoblaydi.
Maslou, Rodjers va "insonparvarlik psixologiyasi"ning boshka vakillari uzini
faollashtirishni uz moxiyati e'tibori bilan egosentrik (uzini xammadan ustun kuyish)
jarayonga aylantirib yuborishadi. Uzligini faollashtirish, A.Maslouning fikricha, uzini
va fakat uzini ruyobga chikarish uchun intilishdirki, bu ijodiy faollik va "xususiy
Men"ini tulakonli namoyon kilish uchun intilish kabi fazilatlarga ega bulgan "uzini
faollashtiruvchi shaxslar"ning (A.Maslouning fikricha, ularning soni unchalik kup
emas-1 prosent atrofida buladi) uta individualligi xakida dalolat beradi. Xakikatda esa
agar uzligini faollashtiruvchi shaxsni uz xatti-xarakatlari va ishlari bilan uzini ijtimoiy
jixatdan shart kilib kuyilgan alokalar orkali boglangan boshka odamlarning xissiy va
akliy jixatlaridagi uzgarishlarni ta'minlovchi sifatida personajlashuvini amalga
oshiradigan faoliyat va munosabat sub'yekti tarzida tushuniladigan bulsa, u xolda
A.Maslou va boshkalar tomonidan e'lon kilingan uzini faollashtirish uydirmaligidan
nari
utmaydi.
Xaykalni
yasayotgan
xaykaltarosh
marmarda
uz
rejasini
mujassamlashtirishdek ijodiy intilishini ruyobga chikaradi va avvalom bor usha
intilishning uzini anglab yetgan buladi. Shaxsning A Maslou konsepsiyasiga
uxshash tarzda "uzligini namoyon etishi" va "uzini faollashtirish" kabi xar xil
nazariyalar aynan ana shu momentni ushlab oladi va shu bilan uralashib koladi. Bu
xolda san'atkor nima uchun uz ijodining maxsulini loji boricha kuprok odamlarga va,
ayniksa, uzicha "kadriga yetmaganlar" deb xisoblaydiganlarga, ya'ni uzining referent
guruxiga namoyish kilishga intiladiq Shunchaki uzligini namoyon kilish, buyumda
ruyobga chikarish, nixoyat buning uchun pul olish bilan uzining faollashtirish xam
tugallaganday
bulib
tuyuladi.
Shubxasiz,
ijodiy
faoliyat
sub'yekt-ob'yekt
(rassom-kartina) ishi bilan tugallanmaydi va maksad rassomning uzi "boshkalar"
xisoblaydiganlar uchun axamiyatli bulgan mukarrar personajlashuvini amalga oshirish
imkonini
beradigan
sub'yekt-ob'yekt-sub'yektga
oid
boglani
(rassom-kartina-tomoshabin)ning navbatdagi bugini xosil kilinmagunga kadar
ruyobga chikmagan bulib koladi.
Dunyoni odamlarning uzlari uzgartirishadi, lekin buni ongli ravishda amalga
oshirish uchun dastavval uni uzgartirishda, uni kurishda ishtirok etishga
yunaltirishgan bulish kerakka, bu ish jarayonida shaxsning uzi xam uzgaradi.
Yukoridakursatib utilganidek, sovet psixologiyasi markscha-lenincha nazariyaga
tayangan xolda kishi uz faolligini faoliyat jarayonida va, eng avvalo, birgalikda
faoliyat jarayonida namoyon kilishi tugrisidagi koidani kabul kiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: