Tabiiy tajriba sinov (eksperiment) darsda barcha o‘quvchilar bilan o‘tkaziladi. Joriy dasturni o‘rganish
uchun uzoq vaqtli eksperiment o‘tkaziladi. Eksperiment dasturning bir qismini yoki biror mavzuni o‘rganish
uchun dars jarayonida o‘tkaziladi. Bu yerda dars o‘tishda qo‘llaniladigan metod, ko‘rgazmali qurollardan
foydalanish va boshqalar o‘rganiladi.
Laboratoriyali eksperiment odatda, individual yoki kamroq o‘quvchilar bilan o‘tkaziladi. Bu yerda
o‘quvchi yoki o‘quvchilarning ish jarayoni kuzatiladi. Masalan, berilgan ikkita proyeksiya bo‘yicha
uchinchisini topish va hokazo.
Eksperiment natijalarini aniqlashda
solishtirish metodidan foydalaniladi. Eksperiment o‘tkazilayotgan
sinf bilan eksperiment o‘tkazilmayotgan sinflarning o‘zlashtirish darajasi o‘zaro taqqoslanadi, o‘qitish
usullari ham o‘zaro solishtiriladi va hokazo.
Umumiy o‘qitish metodidan tashqari maxsus o‘qitish metodi tatbiq qilinishi mumkin. Bu yerda
o‘quvchining grafik tushunchasini o‘rganish va boshqa tomonlarini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi.
Maxsus metodlarga
siklografiya – o‘quvchining kinematik harakatlarini ro‘yxatga olish,
okulografiya –
ko‘z harakatini ro‘yxatga olish,
xronometraj – vaqtni o‘lchash,
multiplikatsiyalash – grafik tasvirlshlarni
ketma-ketli bajarilishini ro‘yxatga olish va boshqalar.
Bu yerda o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini aniqlashda kim qanday o‘zlashtirayotgani
jarayonlari o‘rganiladi.
Bu izlanishlarning barchasi ilgari surilgan gipotezani aniqlashga yordam beradi.
O‘qitishning reproduktiv va muammoli-izlanish usullari o‘quvchilarning yangi tushuncha va qonunlarni
bilishdagi ijodiy faolligi hisoblanadi.
Reproduktiv usul birinchi navbatda o‘quvchilarning o‘quv materialini mustahkamroq eslab qolishini
ta’minlash, bilish, amaliy ko‘nikma va malakalarni tarkib toptirish maqsadida qo‘llaniladi. Reproduktiv
mashqlar amaliy ko‘nikma va malakalarni tarkib toptirish maqsadida qo‘llaniladi. Reproduktiv mashqlar
amaliy ko‘nikma va malakalarni namuna bo‘yicha bir necha bor takrorlash orqali mustahkamlashga samarali
ta’sir ko‘rsatadi.
Reprodukt – qayta takrorlash degan ma’noga to‘g‘ri keladi.
Induktiv (
induksiya – ayrim fikrlardan umumiy xulosa chiqarishdagi muhokama usuli) yoki
deduktiv
(
deduksiya – mantiqiy xulosa chiqarish) usullarni qo‘llash, o‘rganilayotgan mavzu mazmunini ochishning
ma’lum mantiqini xususiydan umumiyga yoki umumiydan xususiyga o‘tishni tanlash tushuniladi. O‘quv
materialini tezroq o‘tish, tafakkurni faolroq rivojlantirishga yordam beradi.
Barcha tadqiqot ishlarda yuqorida bayon etilgan zamonaviy pedagogik va boshqa texnologiyalar ta’siri
hisobga olinadi hamda ularning roli yaratiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: