Mamasoli jumaboyev

Darsni  mustahkamlash  uchun  savollar:
1. Navoiyning  olamga  kålishi,  o‘qishi,  asarlarni  yod  olishi?
2. Navoiy  asarlarida  ota-onaga  muhabbat?
3. Navoiy  asarlarida  o‘qish,  kasb-kor  o‘rganishga  intilish?
4. Navoiy  asarlarida  odob-axloq?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

79
Isyonkor  kuychi  Gulxaniy  XVIII  asrning  oxiri  XIX  asr-
ning  boshlarida  yashab  ijod  etgan  va  bu  davr  o‘zbek  ada-
biyotida  o‘ziga  xos  o‘rinda  turadigan  yozuvchi.  Uning  asl  ism-
sharifi  Muhammad  Sharif  bo‘lib,  Gulxaniy  esa  uning  adabiy
taxallusidir.  Òaxminlarga  ko‘ra,  u  XVIII  asrning  70- yillari  ho-
zirgi  Xo‘jand  viloyatining  Darvoza  qishlog‘ida  dunyoga  keladi.
Bo‘lajak  yozuvchining  bolaligi  o‘zi  olamga  kelgan  tog‘
qishlog‘ida  o‘tadi.  Bu  yerda  ozmi-ko‘pmi  o‘qib,  savod  chiqa-
radi,  adabiyotga  bo‘lgan  havasi  ortadi.  She’riyatga  oid  ko‘plab
asarlar  o‘qiydi,  xalq  og‘zaki  ijodini  berilib  o‘rganadi  va  asta-
sekin  she’riy  mashqlari  boshlanadi.  U  o‘z  ilmini  oshirish  maq-
sadida  avval  Namangan,  so‘ngra  Farg‘onaga  keladi,  qiziqchiligi,
hozirjavobligi  va  hajviy  she’rlari  bilan  kishilar  o‘rtasida  tanila
boshlaydi.  Ayniqsa,  g‘ariblik  turkumidagi  ruboiy  va  to‘rtliklari
bilan  el  og‘ziga  tushadi.  Shoir  keyinchalik  Qo‘qonga  keladi  va
qiyinchilik  bilan  kun  kechiradi.  U  o‘zbekcha  she’rlariga  Gulxa-
niy,  tojikcha  she’rlariga  Jurvat  deb  taxallus  qo‘yadi.
Gulxaniy  bir  necha  yil  Qo‘qon  xoni  Olimxon  saroyida  nav-
kar  bo‘lib  xizmat  qilgan,  janglarda  qahramonlik  ko‘rsatgan
bo‘lsa-da,  ochlik,  yupunlik  uning  hamrohi  bo‘lib  qolaveradi.
Gulxaniyning  „Ber  menga“  radifli  she’ri  uning  navkarlik
davrida  yozilgan  asaridir.  G‘azal  och  qolgan  kishining  o‘z  xo‘-
jayinidan  non  so‘rashi  bilan  boshlanib,  lirik  qahramon — nav-
karning  qalb  alamlari  so‘nggi  baytlarda  izchil  ochila  boradi.
Bu  g‘azalga  chuqurroq  nazar  tashlansa,  unda  faqat  yakka,
ochlikdan  tinkasi  qurigan  ayrim  shaxs  haqida  gapirilmay,
balki  katta  ijtimoiy  masala — Olimxonning  navkarlari  orasidagi
ichki  hayot  sharoiti  haqida  gap  boradi.  G‘azalda  lirik  qah-
ramonning  qiyafasi  umumlashma  timsol  darajasiga  ko‘tarilgan,