Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

NAZORAT SAVOLLARI 
1. «Egmont» uverturasining yaratilishi qaysi adabiy asar bilan bog’liq 
bo'lgan? 
2. Uvertura tuzilganishi to'g'risidagapirib bering. 
3. Muqaddimaning ikkala mavzusiga tavsif bering va ularning kelajak 
musiqiy rivojlanishda qanday qatnashishini kuzating. 
4. Uverturaning bosh va yordamchi partiyalarini ta'riflang. 
5. Asarning bosh dramatik kulminatsiyasi qayerda joylashgan? 
6. Koda qanday ahamiyatga ega? 
 
Darsning qisqacha mazmuni. 
Musiqa  asarining  rivojlanishi  vaqt  bilan  belgilanadi.Ma’no  jihatdan  bir  hilda  va 
shakl  jihatdan  yahlit  musiqa  asari  shu  bilan  birga  o’zining  ayrim  bo’limlarini  tashkil 
qiluvchi to’zimlarga ham bo’linadi. To’zimlar bir-biridan sezura yordamida ajraladi. 
 Sikll  shakllar  ichida  hozirgi  vaqtda  sonata  sikli  yoki,qisqaroq  qilib  aytganda, 
sonatalar g’oyat kata ahamiyatga egadir. 
Odatda, juda bo’lmaganda bir (ko’pincha birinchi) qismi sonata shaklida yaratilgan 
sqill asarga sonata deb ataladi.  
 
Sonata siklining quyidagi turlari mavjud bo’lib, ularning nomlari ijro etish vositalari 
bilan bog’liqdir. 
1). Kamer turlari: 
a). Sonata bir yoki ikki soz uchun yozilgan asardir. Ikki soz uchun yozilgan sonata 
ba’zan duet deb ataladi. 
b). Sonatina - kichik hajmdagi.  Sonatina  yoki sonatina shakli deb ilgari rivojlovsiz 
sonata shaklini aytishgan. Aslida bunday hol sonatinaning xususiy belgisi hisoblanmaydi. 
V). trio, kvartet, kvintet, sekstet,septet, octet, kamdan-kam hollarda nonet- bular bari 
ma’lum  miqdordagi  (uchdan  to  to’qqiz  kishigacha  bo’lgan  )  ijrochilardan  iborat  kamer 
ansambllari uchun yozilgan sonata tipidagi asarlardir. 
2).  Simfoniya  –  orketr  uchun  yozilgan,  ko’pincha  juda  keng  rivojlantirgan  sonata 
tipidagi asardir. Unda katta bo’lmagan simfoniyalar ba’zan simfonistalar deb ataladi.   
Sonata  shakliga  muqaddima:  sonata  shaklida  yozilgan  asarlarning  ko’pchiligi 
oldidan muqaddima beriladi. Ba’zan lad kontrasti bilan bog’liq bo’lgan sur’atlar kontrasti 
ko’proq tipikdir. 
Muqaddima                                                          Sonata shakli 
   Vazmin                                                                       Tez  
Bo’lishi mumkin; tonik minor                                  Tonik major       
Kamdan-kam; tonik major                                        Tonik minor 
 

---

105