Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

19 - САВОЛ: ДУНЁҚАРАШ – БУ ҚАНДАЙ ТУШУНЧА? 
ЖАВОБ: Дунёқараш – фалсафа фанининг энг муҳим кате-
горияларидан бири бўлиб, у фалсафанинг асосини ташкил қилади, 
олам ва одам ҳақида бир бутун қарашлар, ғоялар тизимини 
яратади. Энг муҳими инсоннинг оламга муносабати, дунёдаги 
ўрни, моҳияти, ҳаётий йўналиши, ўзлигини англаш каби савол-
ларга жавоб беради. Зероки, фалсафани асоси ҳам соғлом ақл 
тафаккур ва унинг ривожига мос келадиган дунёқарашни яратиш-
дир. Бунинг учун инсон, энг аввало, мукаммал билимга эга бўлиши 
лозим [Фалсафа: Қомусий луғат. – Т.: Шарқ, 2004. – 496 б.]. 
КЎРСАТМА: Илмий ижодиётни олиб боришда замонавий 
ҳаётий эҳтиёжларни қондириб бориш борасидаги илмий тадқиқот 
ишларини бажаришга ҳаракат қилинг ва унда албатта тадқиқ 
қилинаётган муаммонгиз учун истеъмол қилувчилар дунёқара-
шининг юксалишига хизмат қилсин. 
20 - САВОЛ: 
ИБТИДОИЙ ДАВРДА ТАРБИЯ ҚАНДАЙ 
ОЛИБ БОРИЛГАН? 
ЖАВОБ: Ибтидоий даврда тарбия асосан оилада, жамоа ва 
меҳнат масканларида кишилар орттирган тажрибаларини 
болаларга ўргатишдан иборат бўлган. Болаларга ўргатилган 
меҳнат малакалари уларни яшаш учун курашишга тайёрлар эди ва 
улар болаларни ақл-идрокли, одобли бўлиб ўсишларига хизмат 
қилар эдилар. Минг йиллар мобайнида ҳамкорликда қилинган 
меҳнат кишилар ўртасидаги одоб-ахлоқ муносабатларининг 
меъёрини келтириб чиқарган. 
КЎРСАТМА: 1. Баркомал шахс тарбиясини миллий-маънавий 
қадриятлар асосида узлуксиз равишда олиб бориш керак.
2. Бўлажак мутахассисларни замонавий талаблар асосида тай-
ёрлаётган айни пайтда баркамол шахс тўғрисидаги билимларни 
ҳаётга жорий этиш, уни ривожлантириш, такомиллаштиришда 

---

27 
“Қадриятлар тизими”дан кенг фойдаланишни ўйлаб фаолият 
юритиш керак. 
21 - САВОЛ: ИДРОК – БУ ҚАНДАЙ ЖИҲАТ? 
ЖАВОБ: Идрок – инсоннинг билиш, тушуниш қобилияти ва 
зеҳни ҳамда фаҳм-фаросати. 
Идрок – тирик организмнинг маълумотлар қабул қилиб, қайта 
ишлаш жараёни; организмга объектив реалликнинг акс эттириш ва 
ташқи оламдаги янгидан-янги вазиятларни баҳолаб, шунга яраша 
ҳаракат қилиш имконини беради. Идрок онгнинг, миянинг ижодий 
жараёнидир. Инсон миясининг умумлаштирувчи фаолиятига 
асосланган идрок жараёнига кишининг тажрибаси, билим, 
абстракт тафаккурнинг фаолияти ва бошқалар ҳам иштирок этади 
[ЎзМУ – Т.: 2002. – 4 жилд. – Б.79]. 
КЎРСАТМА: Мавзу материалларини пухта ўзлаштирилишига 
эришиш орқали таълим олувчилар онгига фанларнинг юзага 
келишидаги асослар нималардан иборат эканлиги ҳақида тасав-
вурларни шакллантирилади. Шу сабабли ҳам бундай жараёнларни 
амалга оширишда ақлий операциялар ва улар орқали маъ-
лумотларни қайта ишлаш жараёнларига кучли эътибор қаратиш 
керак.