A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

6 .1 .5 .  «M ajm u’  a l-g ‘aroyib»
’’Majmu’ al-g'aroyib” (“G 'aroyibotlarm ajm uasi”)  1569-yili  Balxxoni 
Shayboniyxon  Pirmuhammadxon  1  (1546-1566/67) ning topshirig'i bilan 
yozilgan.  Asar  muallifi  balxlik  olim  Sulton  Muhammad  bo'lib,  uning 
haqida  bizga  quyidagilar  m a’lum.  Otasi  mavlono  Darvish  Muhammad 
Balxning  o'qimishli  va  katta  nufuzga  ega  bo'lgan  kishilaridan  biri  edi. 
Shayboniy hukmdorlardan Xurramshoh sulton (1506-1511) va  Kistinqora 
sulton  (1526-1544) davrida  Balxning muftiysi  lavozimida xizmat  qilgan. 
O'zbek  tilida  she’rlar  bitgan.  Uning  she’rlaridan  namunalar  ’’M ajmu’ 
al-g'aroyib”da  keltiriladi.  Darvesh  M uham m ad  muftiy  1550-yil  19- 
fevralda  vafot  etgan.
Asar  muallifi  Sulton  M uhammad  Balxiy  ham  zamonasining  keng 
m a’lumotli kishilaridan bo'lgan.  U, xususan tarix, geografiya,  astrologiya, 
mineralogiya, ilohiyot, fiqh va adabiyot  ilmlaridan boxabar kishi bo'lgan. 
Otasi vafotidan keyin uning mansabida tuigan Sulton  M uhammad  1573- 
yil  12-may  kuni  vafot  etgan.
’’M ajmu’  al-g'aroyib”  asarini  yozishda  Sulton  M uhammad al-Balxiy 
o'zidan aw al o'tgan olimlaming asarlaridan,  shuningdek Balx mamlakati 
bo'ylab  qilgan  sayohatlari  paytida  to'plagan  m a’lum otlaridan  keng 
foydalangan.  Olim foydalangan asarlar ichida bizgacha yetib kelmaganlari 
va  kam  m a’lum  bo'lganlari  ko'p.  «Or  al-muqaddimin*  («Salaflaming 
fikrlari*),  «Tarixi  saqoliba*(«Slavyanlar tarixi*),  «Anis  ul-vahdat  va jolis 
ul-xilvat*  («Yolg'izlar do'sti  va  xilvatda  o'tiruvchilar suhbatdoshi»)  kabi 
asarlar shular jumlasidandir.
“ M ajm u’  al-g'aroyib”  ilm  ahli  orasida  keng  tarqalgan  asar.  Uning 
hozirgacha saqlangan qo'lyozmalari 80 dan ortiq.  Uning ma’lumotlaridan 
juda ko'p olimlar foydalanganlar.  Ulardan  “Abdullanoma”  asari  muallifi
54

---