A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

iihatidan alohida 
yuksak saviyasi, badiiy ziynat-bezaklari bilan ajralib turadi. 
Alcsariyat  manbalar 
Temuriylar davrida  M ir AJi Tabriziy tomonidan  bairo 
qilingan eng g o ‘zal 
nasta’liq xatida bitilgan.
T em uriylar  va 
Shayboniylar  davrida  ham da  keyinroq  yaratilgan 
qoMyozmalar  asosan 
podshoh  va  a ’yonlar  uchun  mo'ljallangan.  Mana 
shuning  uchun  ham  
ular  kitobat  san’atining  shoh  asarlari  darajasida 
yaratilgan.
X V III-X IX  asrlardagi yozma m anbalar qo'lyozmalarini  ikki guruhga 
ajratish  mumkin.  Bir  guruhi  —  shohona  qoMyozmalar.  Ikkinchi  guruhi 
esa 
k e n g  
jamoatchilik va o ‘rta hoi ziyolilar uchun yaratilgan qo'lyozmalar. 
Bulaming  har biri  materal  va saviya  bilan  ajralib  turadi.  Ikkinchi  guruh 
qoMyozma  kitoblarida  m atn  m azm uniga  ham  e ’tibor  berilgan,  lekin 
qo'lyozma uchun ishlatilgan materiallar, ziynat va bezaklaro'rtam iyona, 
baholi-qudrat,  am m o  yetarli  san’at  asari  va  ilm-fan  uchun  bemalol 
foydalansa  boMadigan  manba  saviyasida  yaratilgan.
XIX  asrda  ko'proq  qoMyozmalarni  yozishda  ilm  ahli  orasida  xatti 
mulloyi,  talabalar  xati  va  yangi  ixtiro  qilingan  shikasta  xati  keng 
tarqaldikim ,  shiddatli  taraqqiyot,  ayniqsa  toshbosm a  va  mixbosma 
kitoblaming ko'payishi,  a n ’anaviy  m o'tabar qoMyozmalar yaratilishining 
kamayishiga olib keldi.  Bu davr qo'lyozm alar xususiyatlari  kitobat san’ati 
nuqtayi  nazaridan olima  E.M.Ismoilova tom onidan aniqlangan va uning 
asarlarida  bayon  etilgan.
Qo'qon xonligi tarixi  manbalari xususiyatlari olimlardan  R.N.Nabiyev, 
H .N .B o bo bek ov ,  S h .V ohidov,  T .B iysem b iy ev   va  b o sh q alarn in g  
tadqiqotlarida  tahlil  etilgan.
XIX  asr  Xorazm   tarixiy  asarlari  q o 'ly o zm alari  Q .M unirov  va 
N .Kornilov  tadqiqotlarida  o'qganilgan.
Yurtimizda  yaratilgan  aksariyat  qo'lyozm alar,  xususan  O'zbekiston 
Fanlar akademiyasining Abu  Rayhon  Beruniy  nomidagi  Sharqshunoslik 
instituti  fondidagilar  mashhur  xattot  Abduqodir  Murodov  tomonidan 
tadqiq etilgan.  Ammo, shu  paytgacha turkiy-o'zbek  kitobi tarixiy  manba 
sifatida  alohida  o'iganilmadi.
Xulosa  sifatida  shuni  aytish  m um kinki,  hali  turkiy  tildagi  jahon 
qo  lyozma fondlarida  mavjud yozma  m anbalar to'la aniqlangani va  ilmiy 
muomalaga  kiritilgani  yo'q.  Mavjud  va  aniqlangan  yozma  manbalar 
^   P  “ и*'*1  UZ(K1  tarixi,  uning  boy  yozma  madaniyatidan 
guvo  lik  berib,  kelajagi  porloq  ekanligiga  to 'la  ishonch  uyg'otadi.
49

---