A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

5 .2 .6 .  «H oloti  Sayyid  Ilasan   Ardashcr*
A lisher  N avo iy n in g   to 'r tin c h i  ta rix iy   a sa ri,  m e m u a r  b iografik 
xarakterdagi  risola  b o 'lib ,  u  «H oloti  Sayyid  H asan  A rdasher*  deb 
nomlanadi.  O 'ziga  «otaday*  m ehribon  bo'lgan  Sayyid  Hasan  A rdasher 
° g   risidagi  asar to 'g 'rid a n   to 'g 'ri  «H olot*,  ya’ni  biografiya  deb  ataladi. 
r ,asnifodobiga  k o'ra,  «B ism illohir-rahm onir rahiym»  so'zidan so'ng 
a  igan  «H am d*  A lloh  m ad h i  o 'm ig a   n asim g a  m u ro jaa t  bilan
187

---

boshlanadi, asar m azm uni shunday xarakterlanadi:  «Soliki foniy va gavhari 
koniy,  orifi  m aoniy  Sayyid  H asani  A rdasher  (rahm atullohi)  siyar  va 
holotida*.  Ya’ni,  bu  asar  «o'tkinchi  foniy  dunyodagi  solik,  gavhariar 
koni  va  m a’nolar orifi  Sayyid  Hasan  A rdasher biografiyasi*  deb  ataladi.
Asar  boshida  m uallif  Sayyid  Hasani  A rdashem ing  otasi  to ‘g ‘risida 
qisqa  m a’lum otlam i  keltiradi.  U n dan  so‘ng,  Alisher  Navoiy  uning  o'zi 
ham   yoshligida  otasi  kabi  B oysung'ur  M irzo  xizm atida  bo'lgani,  turli 
sohalar bo'yicha bilim olganini yozadi.  T em uriylar saroyida xizmat  qilib, 
doim   hurm at  va  e ’tiborda  bo'lgani,  h atto  Sulton  Husayn  M irzo  unga 
katta  davlat  lavozimini  tak lif  qilganida,  dunyo  ishlaridan  yuz  0 ‘girib, 
d a rv e sh lik n i  ix tiy o r  e tg a n in i  z ik r  e ta d i.  R iso la d a  Sayyid  H asan 
A rdashem ing tarixi,  uning  badiiy  didi,  turkiy va  forsiy tildagi  adabiyotni 
yaxshi  bilishi,  im om   G ‘azzoliyning  «K im iyo-i  saodat»,  F ariduddin 
Attorning «M antiq ut-tayr* asariarini  xush ko‘rishi, hayotida bo'lib o'tgan 
voqealar tafsilotilarining  eng  m uhim lari  zikr  etiladi.  N atijada,  kitobxon 
ko 'z o'ngid a Tem uriylar zam oni ziyolilarining yorqin vakili siymosi tarixi 
nam oyon  bo'ladi.  O 'sha  davr  ijtimoiy  hayotiga  ta sa w u r  t a ’limoti  katta 
ta ’sir  o'tkazganini  ko'ram iz.  C hunki,  e ’tiqod  yuzasidan  Sayyid  Hasan 
A rdasher  davlat  lavozim idan  voz  kechgan  shaxsdir.
Sayyid  Hasan  A rdasher nom ini Alisher Navoiy o'zin in g  «Majolis un- 
nafois*,  «Nasoyim  ul-m uhabbat*  asarlarida  ch u qu r  hurm at  bilan  yod 
etadi.  U m um an,  «H oloti  Sayyid  Hasan  Ardasher*  risolasi  Tem uriylar 
davri  ijtim oiy-m adaniy  hayotini  aks  ettirgan  m uhim   tarixiy  manbadir. 
U nda  Alisher  Navoiy  o 'zining  hayotida  juda  katta  rol  o'yn agan   katta 
zamondoshi  Sayyid  Hasan Ardasherga munosib tarixiy yodgorlik o'm atadi.