408
Majburiyat qabul qilish huquqiga ega mas’ul shaxslar – bu byudjetdan
mablag’ oluvchilar va byudjet tashkilotlari rahbarlari yoki ular tomonidan vakolat
berilgan boshqa mas’ul shaxslar hisoblanadi. G’aznachilikda o’rnatilgan tartib-
qoidalarga muvofiq, yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan byudjetdan mablag’
oluvchi tashkilot rahbarining buyrug’i asosida G’aznachilik bo’linmalari bilan
ishlash uchun aniq xodimlar belgilanadi. G’aznachilik organlarida byudjet
tashkiloti rahbari va u tomonidan mas’ul etib tayinlangan shaxslarning imzo
namunalari va tashkilotning muhr izi namunalari G’aznachilikning maxsus
kartochkalarida saqlanadi. Imzo namunalari va muhr izi kartochkalari o’rnatilgan
tartibda tasdiqlanadi. Kartochkalarning bir nusxasi yuridik va moliyaviy
majburiyatlarni ro’yxatga oluvchi mutaxassisda, ikkinchi nusxasi xarajatlar
to’lovini nazorat qiluvchi mutaxassisda saqlanadi.
G’aznachilikda ikki turdagi majburiyat amal qiladi: yuridik majburiyat va
moliyaviy majburiyat.
Yuridik majburiyat byudjetdan mablag’ oluvchilar va ularga mol (tovarlar,
ishlar, xizmatlar) etkazib beruvchilar o’rtasidagi shartnoma tegishli tartibda
majburiy ravishda G’aznachilikda ro’yxatdan o’tkazilganidan keyin vujudga
keladi. Yuridik majburiyatlarni tegishli G’aznachilik organlarida majburiy ravishda
ro’yxatga olishdan ko’zlangan asosiy maqsad - byudjet nazoratining
409
samaradorligini yanada oshirish, shartnomalarda nazarda tutilgan xarajatlarning
tasdiqlangan rejadan (xarajatlar smetasi ko’rsatkichlaridan) ortib ketishiga yo’l
qo’ymaslik.
Moliyaviy majburiyatlar – byudjet tashkilotlarida va byudjetdan mablag’
oluvchilarda ularga pul mablag’larini o’tkazib berish majburiyatini yuklovchi
hujjatlar, shu jumladan ijro hujjatlari asosida yuzaga keladigan majburiyatlar
bo’lib, ular qabul qilingan yuridik majburiyatlar va xarajatlarni to’lash uchun
berilgan ruxsatnomalar doirasida hisobvaraq-fakturalari hamda moliyaviy
majburiyatlar mavjudligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida g’aznachilik
bo’linmalari tomonidan qabul qilinadi hamda ro’yxatdan o’tkaziladi.
Byudjet tashkilotlari va byudjet mablag’lari oluvchilar tomonidan yuridik
majburiyatlarni qabul qilish, ularni G’aznachilikda ro’yxatdan o’tkazish hamda
hisobga olish ishlari “O’zbekiston Respublikasi moliya vazirining 2016 yil 22
noyabrdagi 88-son
buyrug’iga
ko’ra O’zbekiston Respublikasi adliya vazirligi
tomonidan 2016 yil 22 dekabrda №2580 raqami bilan ro’yxatdan o’tkazildgan
“O’zbekiston Respublikasi byudjet tizimi byudjetlarining g’azna ijrosi Qoidalari”
asosida tartibga solinadi va amalga oshiriladi.
Byudjet Kodeksida: “yuridik majburiyatlar – byudjet tashkilotlarida va
byudjet mablag’lari oluvchilarda tuzilgan shartnomalar, shuningdek tegishli davlat
hokimiyati va boshqaruvi organlarining qarorlari asosida yuzaga keladigan
majburiyatlar”
121
deb belgilab qo’yilgan.
Yuridik majburiyatlar byudjet tasnifining turi bo’lgan iqtisodiy tasnif kodlari
bo’yicha byudjetdan ajratiladigan mablag’lar doirasida byudjet tashkilotlari va
byudjet mablag’lari oluvchilar tomonidan qabul qilinadi hamda G’aznachilik
bo’linmalari tomonidan ro’yxatdan o’tkaziladi.
121
O’zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksi, 3-modda