|
BURETKALI SISTEMALAR
Hajm oMchash usuli tortib olish usuliga qaraganda vaqtni kam oladi.
Shuning uchun ham hozirgi vaqtda dorixonalarda maxsus buretka va
pipetkalardan tashkil topgan buretkali sistcma keng qoMlanilmoqda. Bu
sistema ko'p mehnat talab qiladigan jarayonlarni mexanizatsiyalashtirib
yarim
fabrikatlardan
foydalanish,
dozani
aniq
olish jarayonini
takomillashtirish
va
farmatsevtlarning
mehnatini
yengillashtirish
oqibatida aholini dori bilan ta'minlashni tczlashtirish imkoniyatini
beradi. Buretkali sistemada ishlagan vaqtda mehnat unumdorligi tortish
usulidagiga nisbatan 2,5-3 marta ortadi. Bundan tashqari har bir
59
www.ziyouz.com kutubxonasi
konscntrlangan eritma, albatta miqdoriy jihatdan tekshirilishi sababli
tayyorlangan dorining tarkibi juda aniq boiadi.
Dorilarni oichab tayyorlash usuli birinchi marta 1912-yilda Peterburg
dorixonalarida qoilanilgan. Buretka sistemasi oddiy Mor buretkalardan
iborat boigan. Bu sistema PERFK (Petcrburg kasalxona kassasi) sistema
deyilib, undagi konsentrlangan eritmalar miqdori ogirlikda tayyorlangan.
Dorini tayyorlashda hajmi (ml) oichanganligi sababli, dozalarda katta
xatoliklarga yo i qo'yilgan. Shuning uchun uning oin ig a 1927-yilda
yangi SAOS (markaziy dorixona tajriba stansiyasi) sistemasi paydo
boidi. Bu sistcmaga ko‘ra buretkalaming darajalari pastdan yuqoriga
chiqishi (nolning pastda boiishi) hisoblanishni ancha qulaylashtirgan.
Lekin SAOS sistemaga ko'ra har qanday eritma va bir eritmaning turli
konsentratsiyasi uchun ham darajalar qilingan alohida buretkalar talab
etilgan. Buretkalarning har bir millilitri bir grammga tenglashtirilgan.
Dorixonalarga juda ko‘p buretkalar kcrak bo'lishi va ular ko‘p joyni
egallashi noqulaylik tug‘dirdi. Shuning uchun hozirgi vaqtda ko'proq
qoMlaniladigan Lcningrad buretka sistcmasi paydo bo‘1ib, keyingi yillar-
da ancha takomillashtirildi (LNPFIb 193I-y., Leningrad ilmiy tajriba
farmatsevtika instituti). Bu sistcmaga ko‘ra buretkalar ml bo‘yicha daraja-
larga bo'lingan bo‘lib, konsentrlangan eritmalar hajmi bo‘yicha protsent
hisohida tayyorlanadi va dorixonadan ml hisobida oMchab beriladi.
Masalan, 20% li NaBr eritmasidan 1 1 tayyorlash kcrak boMsa, 200,0
NaBr tortib olinib, oMchov kolbasiga solinadi, 1 litrgacha suv qo‘shiladi
va eritiladi. Bunday eritmaning I ml da NaBr boMadi.
Keyingi yillarda SANII (markaziy dorixonalar ilmiy-tckshirish ins-
tituti) tomonidan burctka sistemasi yana ham takomillashtirilib, hamma
suyuqliklarni buretka orqali oMchash imkoniyati tug‘dirildi (1941). Shu
tufayli hajmiy oMchov faqat dorixonalardagina emas, farmatsevtika
zavodlari va laboratoriyalarda ham qoMlaniladi.
Eritmalarni tayyorlashda SogMiqni saqlash vazirligining 1972-yil
23 mayda chiqargan «Suyuq dorilarni og'irlik-hajm usulida tayyorlash»
to'g'risidagi 412-sonli buyrug‘iga asoslanish lozim. Bu buyruqqa ko‘ra
suyuq dorilar tayyorlashda quyidagilarga amal qilinadi.
1. Suyuq dorilar dorixonalarda og'irlik-hajm usulida tayyorlanib, hajm
bo‘yicha ml hisohida bcriladi.
2. Suyuq dorining umumiy hajmi mazkur retseptdagi suyuqliklar:
dorivor modda eritmasi, galcn, yangi galen va boshqa suyuqliklar yig'in-
disidan iborat boMadi.
60
www.ziyouz.com kutubxonasi
3. Miksturalar tarkibiga kiruvchi quruq dorivor moddalar yig'indisi
5% gacha bo'igan dorilar oldindan hisoblab o'lchab olingan crituvchida
eritiladi.
4. Eritma tarkibidagi quruq modda miqdori 5% va undan ortiq
bo'lsa, ularning konsentratlaridan foydalanish zarur, aks holda o'Ichov
asboblardan foydalanish kerak.
5. Miksturalar tarkibiga suvli ajratmalar va quruq dorivor moddalar
kirsa, preparatlar suzilgan va sovitilgan ajratmalarda critiladi.
6. Qand sharbati va boshqa sharhatlar hajm ho‘yicha o‘lchab olinadi.
Tortib olishga to'g'ri kelsa sharbatning zichligi hisobga olinishi shart
(10 ml qand sharbati 13 g ga tcng).
5-rasm. SANII b u retk a sistemasi:
1 - burclka, 2 - ta'minlovchi naycha, 3 -
birlashliruvchi rezina mufla, 4 - qisqich,
5 - vetrushka diski, 6 - egilgan shisha
naycha,
7 — birlashtiruvchi muftalar,
8 - buretkaning uchi, 9 - shisha jo'mrak.
Yonidagisi
- ta'minlovchi
naychaning
montaji.
6-rasm. B u retkalar yig'm asi.
61
www.ziyouz.com kutubxonasi
7. Xushbo‘y suvlar hajm bo'yicha o'lchab olinadi.
8. Etil spirtining turli konsentratsiyasi hajm bn‘yicha oMchab olinadi,
9. Sirtga qo‘11anishga mo‘ljallangan dorilar tarkibiga kiruvchi suyuq-
liklar hajm bo'yicha o'lchab olinadi.
10. Farmakopeyada ko'rsatilgan standart suyuqliklarni suyultirish
(kaliy atsetat, hurov suyuqligi, xlorid kislota, vodorod peroksid, formalin
va hokazo) va ulardan dori tayyorlash uchun Farmakopeyaga yoki
Farmakopeya komitetining ko'rsatmasiga amal qilish kerak.
11. Yelimshak (cho'ziluvchan) suyuqliklarning kerakli miqdori
bemorga beriladigan idishga tortiladi (glitserin, o'simlik yogMari, suyuq
parafin, skipidar, qora moy va hokazo).
12. 5% va undan ortiq konsentratsiyali suvli osilmalar (emulsiya,
suspenziya) og'irlik bo'yicha oMchab olinadi.
DORIXONA PlPETK A LA Rl
Pipetka buretka sistemasining ajralmas qismi boMib har xil yopish-
qoqlikdagi turli suyuqliklarni oz miqdorda oMchash uchun moMjallangan.
Pipetka darajalangan shisha naychadan iborat boMib yuqori tubus qismiga
rezina balloncha, yon tubus qismiga shisha soqqachali naycha o'rnatilgan.
Pipetkalar har xil hajmda chiqarilib (3, 6, 10, 15 va 25 ml), nol
nuqtasi pastki qismida boMadi.
62
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
