М. Субанова, Г. Жамангулова биология

13. Атом ва молекула 
Машғулотнинг мақсади: Қатнашувчиларга эркинлик бериш, фаол-
лаштириш (гетеро-генли гуруҳга бўлиш).
Олиб борувчи: Барчамиз ўзимизни атом каби тасаввур этамиз, 
бошқача айтганда, атомлар доимо тартибсиз ҳаракатда бўлишиб, бири 
бири-билан бирикиб, молекулаларни пайдо қилишади. Молекуладаги 
атомларнинг сони турлича бўлиши мумкин, олиб борувчи айтган сон 
аниқланади. Ҳозир барчамиз хонанинг ичида атомлардек бўлиб, аҳён-
аҳёнда тартибсиз ҳаракатда бўламиз. Қачонгина олиб борувчи бир сонни 
айтганда шунча одам қўл ушлашиб, бирикиб молекулани пайдо қилади 
Масалан: «уч» деса, уч атом (ўқувчи) бирлашиб, бир молекулани пайдо 
қилади (24 ўқувчи бўлса: 3 дан бирикишса – 8 молекула пайдо бўлади).
Машғулот тугагандан кейин: Ўзингни қандай сездинг? Сен хоҳлаган 
молекулани туза олдингми, қандай тўсиқлар бўлди? – деган саволларни 
берса бўлади.

---

54
Қутилувчи натижага қарата тест топшириқларининг
намунаси
1. «Ҳаёт дегани нима» аниқлик беринг?
А. Ҳаёт ўзига ўзи хизмат кўрсатувчи, ўзидек қайта яратувчи жараён-
ларнинг тизими.
Б. Ҳаёт жонли организмларнинг яшаши.
В. Ҳаёт организмларнинг ўзидагидекни қайта яратишга қобиллиги.
Г. Ҳаёт ўзига-ўзи хизмат кўрсатувчи жараёнларнинг тизими.
2. Тирик организмнинг асосий белгилари қайсилар?
А. Озиқланиш, нафас олиш, кўпайиш, ўсиш, ривожланиш ва ўзаро
боғланиш.
Б. Тирик организмлар зарур озиқларни ўзлари амалга келтиради.
В. Ўзаро ҳаракатнинг натижасида ўсиш, ўзгариш. Ривожланиш 
тўхта майди.
Г. Тирик организмнинг асосий белгиси бу ривожланиш.
3. Тирик организмларнинг кўп турлилигининг сабаби нимада?
А. Тирик организмларнинг кўп турлилигининг сабаби озиқлани-
шидаги ўзгачаликларида.
Б. Аниқ бир шароитда айрим турларнинг ўта кўп бўлиши кўп турли-
ликка олиб келади.
В. Асосий ҳаётий жараёнларнинг ҳар бир организмдаги ўзгачалиги 
кўп турлиликка олиб келади.
Г. Атрофдаги шароитга қарата ҳар бир турнинг мустақил мослаши-
шидан кислород бўлиниб чиқади.
4. Фотосинтез жараёни қандай юради?
А. Фотосинтезда кўмир ис гази ва сув қатнашади.
Б. Фотосинтезга хлорофилл ва қуёш энергиясининг ўзи етарли.
В.Фотосинтезга хлорофилл, қуёш энергияси, кўмир ис гази ва сув 
қатнашади.
Г. Фотосинтезда хлорофилл, кўмир ис гази ва сув қатнашади.
5. Жонли табиатда яшил баргнинг роли қандай?
А. Яшил баргдан сув буғланиб, табиатда ҳавонинг намлилигини 
сақлаб, барча жониворларга қулай шароит яратилади.
Б. Яшил баргда барча жониворлар учун озиқ моддалар синтезланади.
В. Яшил баргдан барча жониворларга зарур бўлган турли газлар 
бўлиниб чиқади.
Г. Яшил баргда сув буғланади, органик моддалар синтезланади ва
кислород бўлиниб чиқади.

---

55
6. Нима учун барг куз фаслида тўкилиб туша бошлайди?
А. Кузда қаттиқ шамол бўлади.
Б. Тупроқ ва ундаги сув музлайди, ҳаво ҳам салқин бўла бошлайди.
В. Ўсимлик кўп йиллик бўлганидан барг тушади.
Г. Барглар турли зараркунандалардан ҳимояланади.
7. Уруғни экиш чуқурлиги нимага боғлиқ?
А. Тупроқдаги сув ва ҳавонинг кўп ёки оз бўлишидан.
Б. Уруғнинг катталигидан ва тупроқнинг таркибидан.
В.Уруғнинг катталигидан ва тупроқнинг намлигидан.
Г. Тупроқнинг намлигидан ва ҳароратнинг паст бўлишидан.