Materiallar

s \ = e l = e x
 
B u   yerda  ham  
E‘
  oM cham siz  s o n d ir. 
e
  va 
s ’  chiziqli  deformatsiyalar
  deb  ham  y u ritila d i.
C h o ‘ z ilis h   va   s iq ilis h d a   k o ‘ ndalang  n is b iy   d e fo rm a ts iy a n in g   b o ‘ yla m a  
n is b iy   deform atsiyaga  n is b a tin i  k o ‘ n d a la n g   d e fo r m a ts iy a   k o e ffits ie n ti  y o k i 
Puasson  k o e ffits ie n ti  deb  ataladi:
X I X  
asrning  boshlarida  fransuz  o lim i  Puasson  tu r li  m a te ria lla r  uchun 
m a zku r  nisb a tn in g   o ‘zgarmas  m iq d o r  e k a n lig ig a   e’ tib o m i  qaratdi  va  barcha 
m a te ria lla r  uchun  unin g   q iy m a tin i  0,25  deb  o ld i.  B iro q   k e y in g i  ta jrib a la r  bu 
k o e ffits ie n tn in g   q iy m a ti  tu rli  m a te ria lla r  uchun  tu rlic h a   e k a n lig in i  va  bu  q iy - 
m at  0  dan  0,5  ga  qadar  o ‘ zgarishi  m u m k in lig in i  k o ‘ rsatdi.  H a r  x il  m ateriallar 
uchun  Puasson  k o e fits ie n tin in g   o ‘ rtacha  q iy m a tla ri  1.2-jadvalda  berilgan.
E ndi  s iq ilis h   va  c h o 'z ilis h d a g i  k u c h la n is h la m i  aniqlashga  o ‘ tam iz.  Tashqi 
k u c h la r  ta ’ s irid a   k o n s tru k s iy a   e le m e n tla rid a ,  m asalan,  s te rje n la rd a   ic h k i 
k u c h la r  paydo  bo M ish in i  y u q o rid a   aytgan  e d ik .  S te rje n   b ir o r   k e s im in in g  
m a ’ lu m   nuqtasidagi  ic h k i  kuch  in te n s iv lig in in g   o M c h o v in i  b ilis h   m aqsadida 
k u c h la n is h   tushunchasi  k iritilg a n .  D e m a k,  k u c h la n is h   deganda  ke sim n in g  
m a ’ lu m   nuqtasidagi  ic h k i  kuch  in te n s iv lig i  (m iq d o ri)  tu s h u n ila d i.
K u c h la n is h la m i  aniqlashda  kesish  u s u lid a n   fo y d a la n a m iz .  B u n in g   uchun 
p riz m a tik   s te rje n n i  ( m - n )   te k is lig i  b o ‘ y ic h a   x a y o la n   k e s ib ,  ik k i  qism ga

---

a jra ta m iz .  O l ng  q is m in i  tashlab,  chap  q is m in in g   m u v o z a n a tin i  te k s h ira m iz  
(2.1  rasm ,  b).  C hap  q is m in in g   m uvozanatini  saqlash  m aqsadida  ke s im   yuza- 
siga  t ik   y o ‘ nalishda  ic h k i  elastik  k u c h la m i  (F )  q o ‘ ya m iz.  B u   k u c h la r  o ‘ ng 
q is m n in g   chap  qism ga  boMgan  ta’ s iri  v a z ifa s in i  o ‘ ta yd i.  A g a rd a   B e m u llin in g  
te kis  k e sim la r gipotezasini  inobatga  olsak,  sterjen  k o ‘ ndalang k e s im in in g ,  y a ’ ni 
sterjen  b o ‘ y la m a   o ‘ qiga  tik   (perp e nd iku la r)  boMgan  ke s im n in g   b archa  nuq- 
ta la rid a g i