357
Buxgalteriya hisobini yuritishning asosiy qoidalari
• buxgalteriya hisobini ikki yoqlama yozuv usuli bilan yuritish;
• uzluksizlik;
• xo‘jalik muomalalarini, aktiv va passivlarni pulda baholash;
• ishonchlilik;
• hisoblash;
• oldindan ko‘ra bilish (ehtiyokorlik);
БУХГАЛТЕРИЯ
ҲИСОБИНИНГ ВАЗИФАЛАРИ
М
ол
ия
ви
й,
с
ол
иқ
қа
д
ои
р
ва
б
ошқ
а
ҳи
соб
от
ла
рн
и т
уз
иш.
С
ам
ар
ал
и
бошқ
ар
иш
м
ақ
са
ди
да
бухг
ал
те
ри
я
ҳи
соб
и
м
аъ
лум
от
ла
ри
ни
ум
ум
ла
шт
ир
иш
Б
ухг
ал
те
ри
я
ҳи
соб
и
сч
ёт
ла
ри
да
ак
ти
вл
ар
ни
нг
ҳол
ат
и
ва
ҳа
ра
ка
ти
,
м
ул
ки
й
ҳуқ
уқ
ла
р
ва
м
аж
бу
ри
ят
ла
рн
ин
г
ҳол
ат
и
тўғ
ри
си
да
тўл
иқ
ва
ишон
чл
и
м
аъ
лум
от
ла
рн
и ша
кл
ла
нт
ир
иш
БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ
ФУНКЦИЯЛАРИ
Р
еж
а
Н
аз
ор
ат
А
хб
ор
от
Т
аҳ
ли
ли
й
(б
аҳ
ол
аш
)
Ҳ
ис
об
358
• mazmunning shakldan ustunligi;
• ko‘rsatkichlarning solishtiruvchanligi (qiyoslanuvchanligi);
• moliyaviy hisobotning xolisligi (neytralligi);
• hisobot davridagi daromad va xarajatlarning bir biriga to‘g‘ri kelishi;
• aktiv va majburiyatlarni baholashning haqiqiyligi.
Buxgalteriya hisobining predmeti va metodi
Buxgalteriya hisobining predmeti korxonaning pul ifodasida aks
ettiriladigan xo‘jalik mablag‘lari shu mablag‘lar manbalari, ularning xo‘jalik
faoliyati va moliyaviy natijalaridir
Buxgalteriya hisobining metodi mazkur fan predmetini o‘rganish uchun
qo‘llaniladigan usullar (element) ning ilmiy asoslangan tizimiga aytiladi
Buxgalteriya hisobining usullari (elementlari)
- hujjatlashtirish;
- inventarizatsiya;
- baholash;
- kalkulyatsiya;
- schyotlar tizimi;
- ikki yoqlama yozuv;
- buxgalteriya balansi;
- hisobot.
Buxgalteriya hisobining obyektlari
Xo‘jalik
mablag‘lari
Xo‘jalik
mablag‘larining
tashkil topish
manbalari
Xo‘jalik
jarayonlari
Moliyaviy
natijalar
359
Buxgalteriya balansi
Buxgalteriya balansi – korxona mablag‘lari va ularning tashkil topish
manbalari holatini pul shaklida guruhlash va aks ettirish usulidir.
Buxgalteriya balansi ikki qismdan: aktiv va passiv qismlardan iborat.
Balans aktivi ikki bo‘limdan iborat:
uzoq muddatli aktivlar;
joriy aktivlar.
Balans passivi ham ikki bo‘limdan iborat:
- o‘z mablag‘lari manbalari;
- majburiyatlar.
Xo‘jalik muomalalari natijasida balansda quyidagi o‘zgarishlar bo‘lishi
mumkin:
1. Aktiv tomonda ko‘payish, aktiv tomonda kamayish,
2. Passiv tomonda ko‘payish, passiv tomonda kamayish;
3. Aktiv tomonda ko‘payish, passiv tomonda ko‘payish;
4. Aktiv tomonda kamayish, passiv tomonda kamayish.
Buxgalteriya hisobi schyotlari va ikki yoqlama yozuv
Schyotlar – buxgalteriya hisobining asosiy elementlaridan biri bo‘lib,
buxgalteriya hisobi obyektlarini iqtisodiy guruhlash usuli, xo‘jalik muomalasini
bajarish davomida moddiy vositalar va pul mablag‘lari harakatini, ularning holati
va hosil bo‘lish manbalarini aks ettirishdir. Buxgalteriya hisobi obyektining har
bir turi uchun alohida schyot ochiladi, unda mablag‘lar kirimi – debeti va chiqimi
– krediti aks ettiriladi. Schyotlar bo‘yicha yozuvlar yakunlari oborotlar, debet va
kredit oborotlari o‘rtasidagi tafovut esa saldo (qoldiq) deb ataladi.
Yangi schyotlar rejasi 9 bo‘limdan tashkil topgan:
0110-0990 – uzoq muddatli aktivlar schyotlari – 1-bo‘lim,
1010-2990 – tovar-moddiy zaxiralar schyotlari – 2-bo‘lim,
3110-3290 – kelgusi davrlar xarajatlari va muddati uzaytirilgan
(joriy) xarajatlar – 3-bo‘lim,
Do'stlaringiz bilan baham: