Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

14-  §.  Amirlik  davlat  tuzumi  va  uning  ma’muriy 
boshqariluvi
Davlat  tuzumi  va 
Buxoro  davlat  tuzumiga  ko‘ra  mo-
ma’muriy  bo‘linish 
narxiya  davlati  edi.  Davlat  tepasida
amir,  ya’ni  yakka  mustabid  hukmdor 
turgan.  Hukmdor  rasman  cheklanmagan  huquqqa  ega  bo‘lib, 
butun  hokimiyat  uning  qo‘lida  to ‘plangan.  U  o‘zi  ishongan  eng
56

---

oliy  toifadagi  amaldorlar  (arkoni  davlat)  hamda  qabilalarning 
boshliqlari  bilan  hisoblashib  ish  tutgan.
Buxoro  amirligi ma’muriy jihatdan viloyatlarga va tumanlarga 
bo‘lingan.  Chunonchi,  amirlik davlati 40 viloyat va tumanliklardan 
iborat  edi.  Amirlikning  yer  maydoni  taxminan  270  ming  km2, 
aholisi  esa  2  mln  atrofida  bo‘lgan.  Aholisini  o‘zbeklar,  tojiklar, 
turkmanlar,  qolgan qismini  esa qoraqalpoqlar,  qozoqlar va boshqa 
xalqlar  tashkil  etgan.  Amir  tayinlaydigan  hokim  boshqaradigan 
hudud  viloyat  deb  atalgan.
Amirlikda eng quyi ma’muriy bo‘linma amlokdorlik (bir nechta 
katta-kichik  qishloqlar  birikmasi)  deb  atalgan.  Uni  amlokdor 
boshqargan.  Boshqaruv  ishida  qishloq  oqsoqollari,  amin  va 
miroblarga tayangan.
Amlokdor („mulk egasi“  degan m a’noni anglatadi) yetishtiril- 
gan  hosilning  hisobini  yuritish,  soliqlar va  boshqa  tushumlaming 
belgilangan muddatlarda yig‘ilishi uchun mas’ul bo‘lgan.
Amin  („ishonchli,  halol odam“  ma’nosini anglatadi)ning aso­
siy vazifasi soliq va boshqa tushumlami yig‘ish, aholi ustidan nazorat 
olib  borish  va  ariqlardagi  suvni  ekin  maydonlariga  taqsimlash 
bo‘lgan.
Qishloq  mirobi  esa  suv  inshootlarining  o‘z  vaqtida  ta ’mir- 
lanishini,  qishloqlar  uchun  ajratilgan  suvning  ariqlar  bo‘yicha 
to ‘g‘ri  taqsimlanishini  ta’minlagan.
.  ,  ,  x  , 
. . .  
Amirlikning  poytaxti  Buxoro  shahri  va