Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

40-  §.  XIX  asr  birinchi  yarmida  Markaziy 
Osiyo  uchun  Buyuk  Britaniya  — 
Rossiya  raqobatchiligi
XIX 
asming  birinclii  yarmida  Buyuk 
Raqobat  sabablari 
„  
n 
, 
,  ,, 
.  , 
.
Britaniya  va  Rossiya  davlatlan  о  rtasi-
da  Buxoro,  Xiva,  Q o‘qon  xonliklari  hududlari  uchun  raqobat- 
chilik  kuchayib,  keskinlashib  ketdi.  Raqobatchilikning  kucha- 
yishiga  quyidagilar  sabab  b o ‘ldi:
a)  Buyuk  Britaniya  va  Rossiyaning  Markaziy  Osiyo  hisobiga 
yangi  mustamlakalarga  ega  b o ‘lish  yo‘lidagi  urinislilari;
b)  o ‘z  mollarini  sotish  va  undan  m o ‘may  daromad  olish 
uchun  Markaziy  Osiyo  bozorlarini  egallash  istagi;
d)  Markaziy  Osiyoning  boy  xomashyo  manbalariga  ega  b o ‘- 
lishga  intilislilari.
Bu  omillar  dunyodagi  ikki  yirik  mustamlakachi  davlatlar 
manfaatlarining  to ‘qnashuviga  olib  keldi.
H indistonda  m ustahkam   o ‘rnashib  olgan  ingliz  m ustam - 
lakachilari  o ‘zlari tuzgan  Ost-Indiya  (Sharqiy  Hindiston)  kompa- 
niyasi  orqali  Markaziy  Osiyo  tom on  siljishga  urindilar.  U lam ing 
m aqsadi  Rossiyaning  o ‘zbek  xonliklaridagi  t a ’sirini  y o ‘qqa 
chiqarish  ham da  xonliklami  o ‘z  ta ’sir  doirasiga  olishdan  iborat 
edi.  Buyuk  Britaniya  hukm ron  doiralari  xonliklaming  ichki  va 
tashqi  ahvolini,  ulam i  bog‘lab  turgan  yo‘llam i  aniqlash,  xonlar 
bilan  aloqa  o ‘m atish  maqsadida  maxsus  ekspeditsiyalar  yubora 
boshladi.  Ekspeditsiyalar  zimmasiga,  ayni  paytda,  mahalliy  nu- 
fiizli  kuchlar  bilan  aloqa  o‘m atish  vazifasi  ham   yuklatilar  edi.
146

---

т 
. 
Ingliz  ekspeditsiyalandan  b in   U.  M urk-