Фарғона политехника институти

- 
Қириндиларни олиб кетувчи 
ариқчанинг шакли 
- 
Тешикнинг 
кўриниши
4
..............................
......... 
- 
 
1
Бу асосан спиралсимон парманинг параметрлари; бошқа турдаги пармаларнинг 
параметрлари (парракли ва б.қ.) анча мураккаброқ бўлиши мумкин. 
2
Конструкция элементлари ва парма геометриясидан ташқари, пармалаш усули айланиш 
вақти ва пармалаш даврида узатилишнинг кучайтирилишига, шунингдек, тешик қирғоқлари 
атрофида ѐрилиб кетишлар даражаси, эриб кетиш ѐки қисилиб қолишларнинг пайдо бўлиши, 
сиртнинг нотекислиги ва тешикнинг аниқлиги, ҳосил қилинаѐтган қиринди турига ҳам таъсир 
кўрсатади. 
3
Узатиш доимий тезлик ѐки узатишнинг кучайтирилиши пайдо бўлиши ѐхуд 
бўлмаслигига боғлиқ.узатиш парманинг битта кесувчи қиррасига ўтувчи материал 
қирқилаѐтган қатламининг қалинлигини аниқлайди. 
4
Пармалаш усуллари тешик турлари (юпқа ѐки қалинлиги)га боғлиқ бўлади.
 
 

---

9 
1.1.1 Пармалаш жараёнидаги асосий кўринишлар. 
Яхлит материалда тешиклар одатда иккита кесувчи қиррали парма билан 
пармаланади.Тешик девори ва ташқи юза ўртасида парма ишқаланишни юзага 
келтиради. Парма ва тешиксирти орасидаги зич боғланиш туфайлитешикдан 
қириндиларнинг чиқиши қийинлашиб боргани сари тешик чуқурроқ бўлиб 
боради.Иссиқлик ўтказишнинг кичиклиги, термик кенгайиш коэффициентининг 
катталиги, юмшатиш ҳароратининг пастлиги ва пластмасса эгилувчан тикланиш 
қийматларининг юқорилиги оқибатидатешик деворлари ва парма орасидаги 
ишқаланишларни 
катталаштирувчи 
пармалаш 
жараѐнида 
тешиклар 
сиртларикиришиб кетишга мойил бўлиб қолади.Бу ҳодисалар тешикнинг ташқи 
кўринишига, ўқ бўйлаб йўналган кучга, айланиш вақтига ва ҳосил бўлувчи 
қириндиларга таъсир этади.Тешикнинг ташқи кўринишига, шунингдек, 
парманинг шакли ҳам таъсир этади.
2-расмда [2] бир неча спиралсимон пармалар ѐрдамида қуйма полиэфирда 
винтли ариқчанинг турли қиялик бурчаклари билан маълум бир пармалаш 
усулида пармаланган тешик деворларининг ташқи кўриниши кўрсатилган. Парма 
диаметри 8,1 мм, юқори бурчаги 100°, орқа бурчаги 15°, n=2000 айл/дақ, s=0,05 
мм/айл.Тасвирнинг юқори ярим бўлагида тешикнинг парманинг материалга 
киргандаги,пастки қисмида эса чиққандаги қирраси тасвирланган.Тешик 
қирралари атрофидаги ѐриқлар бурчак ўсиши билан катталашади, ўз-ўзидан бунда 
парманинг олд бурчаги ҳам катталашади. Пармани винтли ариқчанингкичик 
қиялик бурчаги билан қўллашда тешик ички сиртининг эриб кетиши айниқса, 
шиддатлироқ кечади. 

---

10 
Винтли ариқчанинг оғиш бурчаги.