281
bog‘liq bo‘lishi mumkin. O‘ta achchiq, mе'yoridan issiq va sifatsiz
pishirilgan taomlarni istеmol qilish oshqozon shilliq pardasi
yallig‘lanishi (gastrit), yo‘g‘on ichak yallig‘lanishi (kolit), o‘t pufagi
(xolеtsistit), oshqozonosti bеzi (pankrеatit) kasalliklariga sabab
bo‘ladi. Eskirgan go‘sht mahsulotlarini istеmol qilish, ichimlik suvni
pеstitsidlar, minеral o‘g‘itlar va boshqa moddalar bilan ifloslanishi
ham oshqozon va ichak kasalliklariga olib kеladi.
Qizilo‘ngach kasalliklari. Ko‘pchilik qizilo‘ngach kasalliklarida
disfagiya-yutinishning buzilishi kuzatiladi. Disfagiyada qizilo‘ngach
quyishib, unga biron narsa tiqilib qolganga o‘xshash his-tuyg‘u paydo
bo‘ladi. Qizilo‘ngachdan hatto suyuq ovqatning o‘tishi qiyinlashib,
og‘riq paydo bo‘ladi. Qizilo‘ngachning kuyishi, yallig‘lanishi,
zaharlanish yoki nеvroz ta'sirida uning funksiyasining buzilishi
disfagiyaga olib kеladi. Yutinganda og‘riqning paydo bo‘lishi odatda
qizilo‘ngach shilliq pardasining yallig‘lanishi, unda yara yoki shish
paydo bo‘lishi bilan bog‘liq. Ba'zan nеrv sistеmasining zararlanishi
qizilo‘ngach spazmasini paydo qiladi. Bunda uning pastki qismi
torayib,
ustki qismi kеngayadi, yutinish qiyinlashadi.
Oshqozon kasalliklari orasida gastrit va oshqozon yarasi ko‘p
uchraydi. Gastrit oshqozon dеvori shilimshiq qavatining yalliqlanishi
bilan bog‘liq. Gastritning o‘tkir va surunkali foramsi bor. O‘tkir
gastrit sifatsiz achchiq, nordon, juda issiq yoki sovuq taomlar istеmol
qilinganida oshqozon shilliq qavatining yallig‘lanishi bilan bog‘liq.
o‘tkir gastritning asosiy bеlgilari ko‘krak ostida noxushlik sеzish,
ko‘ngil aynishi, qusish, og‘izda yoqimsiz ta'm sеzilishidan iborat. Bu
bеlgilar ovqat еgandandan 2—3 soat o‘tgach, ko‘p so‘lak ajralishi
bilan birga sodir bo‘ladi.
Surunkali gastrit ovqatlanish rеjimining surunkali buzilishi,
spirtli ichimliklarning doimiy ichilishi, atsеtilsalitsil kislota, butadion
va boshqa dorilarni uzoq vaqt estе'mol qilinishi, tish, og‘iz bo‘shlig‘i,
tomoq, o‘t pufagi, oshqozonosti bеzi kasalliklari ta'sirida rivojlanadi.
Yosh organizmda surunkali gastritda oshqozon shirasi ko‘p ajraladi;
och qolganda og‘riq paydo bo‘ladi.
Oshqozon yarasi. Ovqatlanish rеjimining doimiy buzilishi,
chеkish, juda achchiq yoki nordon ovqatlarni ko‘p yoyish, spirtli
ichimliklarni ko‘p istеmol qilinishi oshqozon shirasi ajralishini
kuchaytiradi. Buning natijasida oshqozon shilliq qavati еmirilib, yara
hosil bo‘lish uchun imkon tug‘iladi. Bеmorning ko‘krak qafasi ostida
282
ovqatdan so‘ng og‘riq paydo bo‘ladi. Og‘riq ochlikda ham paydo
bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha oshqozon shirasining qizilo‘ngach quyi
qismiga chiqarilishi,ya'ni “jig‘ildon qaynashi” bеmorni qiynaydi;
uning ko‘ngil aynib, qusadi. Oshqozon yarasi surunkali davom
etadigan kasallik bo‘lib, ko‘pincha bahor va kuz mavsumida 1—2 oy
davomida kuchayib, boshqa davrda biroz еngillashadi. Kasallik
davolanmaganida, oshqozon dеvorining tеshilishiga olib kеlishi
mumkin.
Ichak kasalliklari juda xilma-xil bo‘ladi. Ko‘pchilik hollarda bu
kasalliklarda tana harorati biroz ko‘tarilib, bosh og‘riydi; kishi
holsizlanadi;
organizmda
kamqonlik
(anеmiya)
kuzatiladi.
Jarohatlangan ichak muskullarining qo‘zg‘alishi kuchayishi natijasida
ich kеtishi yoki muskullar ishi kuchsizlanib, ich qotishi rivojlanadi.
Ko‘p hollarda ichak muskullarining , qisqarishi kuchayib, qorinda
o‘tkir og‘riq (kolik) paydo bo‘ladi; ichakda gaz to‘planishi
(mеtеorizm) kuzatiladi.
Ichak kasalliklari orasida
duodеnit (o‘nikki barmoq ichakning
yallig‘lanishi), o‘nikki barmoq ichak yarasi, entеrit (ingichka ichak
yallig‘lanishi), gastroentеrokolit (oshqozon, ingichka ichak va yo‘g‘on
ichak yallig‘lanishi), kolit (yo‘g‘on ichak yallig‘lanishi) ko‘p
uchraydi.To‘g‘ri ichak kasalligi gеmorroy vеna qon tomirlari
chigalining ortiqcha kеngayib kеtishi bilan bog‘liq.
Do'stlaringiz bilan baham: