Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

3-§.  Sug‘urta  shartnomasi

Sug'urta  shartnomasiga  muvofiq  bir  taraf  (sug'urta  qildiruvchi) 

yuridik  yoki  jismoniy  shaxslar  to'laydigan  sug'urta  mukofotlaridan 

shakllantiriladi-gan  pul  fondlari  hisobidan  muayyan  voqea  (sug'urta 

hodisasi) yuz berganda ushbu shaxslarga sug'urta shartnomasiga muvofiq 

sug'urtalovchi  tomonidan  sug'urta  tovonini  (sug'urta  pulini)  to'laydi.

Sug'urta  shartnomasi  haq  evaziga  tuziladigan shartnoma  hisoblanib, 

sug'urta  qildiruvchi  sug'urta  mukofotini  to'laydi,  sug'urtalovchi  esa 

sug'urta  hodisasi  ro'y  berishi  bilan  sug'urta  pulini  to'laydi.

Ikki  tomonlama  shartnoma  bo'lib,  ikkala  taraf  o'z  zimmalariga  ham 

huquq,  ham  majburiyatlami  oladilar.  Sug'urta  shartnomasi  bo'yicha 

sug'urtalovchi sug'urta badalini talab qilib olish huquqiga ega bo'lsa, sug'urta 

hodisasi ro'y berganida sug'urta tovonini to'lash majburiyatini oladi. Sug'urta 

qildiruvchi esa sug'urta badalini to'lash majburiyatini olsa, sug'urta hodisasi 

ro'y berganida sug'urta tovonini talab qilish huquqiga ega bo'ladi. Sug'urta 

shartnomasi  tuzilishi  jarayonida  sug'urta  badalining  bir  yo'la  to'lanishi 

bilan  sug'urta  qildiruvchida  majburiyat  qolmasligini  nazarda  tutib  uni  bir 

tomonlama  va  konsensual  shartnomalar  turkumiga  ham  mansub  bo'ladi 

deb  hisoblaydilar2.  Sug'urta  shartnomasida  sug'urta  hodisasi  haqida  xabar 

berish  majburiyatining  saqlanib  qolinishi  sug'urta  shartnomasining  ikki 

tomonlama  shartnoma  sifatidagi  xususiyati  o'zgarmaydi.

Sug'urta  shartnomasi  tuzilish  paytiga  va  mazmuniga  qarab  real  va 

konsensual shartnomalar toifasiga kiradi. Ixtiyoriy sug'urta shartnomalari 

real  shartnoma  hisoblanadi.  Chunki,  real  shartnomalarda  huquq  va 

majburiyatlarning  paydo  bo'lishi  taraflar  o'zaro  kelishgan,  shartnomani 

rasmiylashtirgan  bo'lishidan  tashqari  shartnoma  narsasi,  ashyo  yoki 

pulning  topshirilishi  talab  qilinadi.