Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

1.2. Bank hisob-operatsion bo„limining tuzilishi 
 
Banklarda  bajariladigan  barcha  operatsiyalarning  buxgalteriya  hi-
sobini olib borish bankning hisob-operatsion bo„limiga yuklatilgan. Hi-
sob-operatsion  bo„lim  bank  faoliyatining  ko„lami  va  yo„nalishi,  mijoz-
lar  soni  hamda  boshqa  ko„rsatkichlarga  qarab  bir  qancha  guruhlardan 
iborat bo„ladi. Bu guruhlarda ish yurituvchilar mas‟ul ijrochi deb ataladi. 
Har  bir  mas‟ul  ijrochiga  bir  nechta  mijozlar  bo„lib  berilib,  ular  o„z 
mijozlari  bo„lmish  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  hisob-kitob,  kassa, 
valuta,  kredit  va  boshqa  operatsiyalari  bo„yicha  hisob  ishlarini  olib 
boradilar, ularga xizmat ko„rsatadilar. Bu guruhlar hisob guruhi deyiladi. 
Bundan  tashqari,  hisob-operatsion  bo„limda  banklararo  hisob-kitoblar 
bo„limi, davlat budjetining kassa ijrosi bo„limi, bank ichki operatsiyala-
rini tashkil etish bo„limi ham  mavjud bo„ladi. Bu bo„limlarda ishlovchi 
buxgalterlar  soni  ham  mazkur  bo„limda  bajariladigan  operatsiyalar 
ko„lami bilan belgilanadi.  
Banklararo hisob-kitoblar bo„limining vazifasi mas‟ul ijrochilardan 
boshqa  banklarga  tegishli  bo„lib,  o„tkazilishi  kerak  bo„lgan  hujjatlarni 
qabul qilish, ularni banklar bo„yicha saralash, hujjatlardagi yozuvlarning 
to„g„riligini  filiallararo  aylanmalar  bo„yicha  nazorat  qilish  va  boshqa 
bankka  hujjatlarni  elektron  pochta  orqali  jo„natishdan  iborat.  Lekin  ho-
zirgi kunda deyarli barcha tijorat banklarida hisob-kitob hujjatlari mas‟ul 
ijrochidan  so„ng  bosh  buxgalter  tekshiruvidan  o„tkaziladi  va  elektron 
axborot  bankining  hisoblash  markaziga  uzatiladi.  Bu  yerda  elektron 
to„lovni boshqa banklarga o„tkazish ishlari bajariladi. 
 Davlat  budjetining  kassa  ijrosi  bo„yicha  bo„lim  buxgalterlari 
davlat budjeti daromadlari va xarajatlari bo„yicha operatsiyalarni tashkil 

---

 
12 
etadi, bu operatsiyalar hisobini olib boradi, davlat budjeti xarajatlarining 
to„g„ri  va  qonuniy  sarflanishi  ustidan  nazorat  qiladi.  Ichki  bank  ope-
ratsiyalari bo„yicha bo„limning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 
–  bank asosiy vositalarini, kam baholi va tez eskiradigan buyum-
larni  sotib  olish,  ularning  eskirishi,  qayta  baholanishi  hamda  hisobdan 
chiqarilishini hisobga olish; 
– bank nomoddiy aktivlarini, materiallarni sotib olish, eskirishi, qay-
ta baholanishi, hisobdan chiqarilishini hisobga olish; 
– bank boshqaruv apparati va xodimlarining xarajatlarini hisoblash 
va hisobga olib borish; 
– bankning barcha daromadlari bo„yicha hisobni olib borish; 
– bankning barcha xarajatlarini hisobga olib borish va hokazo. 
Yuqorida  sanab  o„tilgan  bo„limlar  majmuasi  bankning  hisob-
operatsion bo„limini tashkil etadi. Hisob-operatsion bo„limni bank bosh 
buxgalteri boshqaradi. Bankdagi mijozlar soni, bajaradigan operatsiyalar 
ko„lami  va  hisob-operatsion  bo„limdagi  guruhlar  soniga  qarab  bosh 
buxgalterning  bir  yoki  ikki  muovini  tayinlanadi.  Yordamchi  va  Bosh 
kitoblarda  operatsiyalarni  qayd  etish,  dasturli  kompyuter  tizimida  hiso-
botlar tuzish ishlariga umumiy rahbarlik qilish bank bosh buxgalterlariga 
yuklanadi. Agar bosh buxgalter bo„lmasa, ya‟ni mehnat ta‟tilida, xizmat 
safarida  yoki  kasal  bo„lsa,  bank  rahbarining  buyrug„iga  ko„ra  uning 
muoviniga  topshiriladi.  Bankning  buxgalteriya  hisobi  va  hisobotini 
tashkil etish bilan bankning bosh buxgalteri shug„ullanadi.  
 
“Front-ofis” va “Bek-ofis”dan iborat bo„lgan banklarning