Avtomatika va elektrotexnologiya

Ma‟lumotlarning dinamik strukturasi 
Shu  vaqtgacha  biz  dastur  ishi  davomida  o‘zgarmaydigan  statik  strukturali  ma‘lumotlar 
bilan  ishlashni  ko‘rib  o‘tdik.  Dastur  ishi  davomida  faqatgina  o‘zgaruvchilarning  qiymatlari 
o‘zgartirildi,  lekin  o‘zgaruvchilarning  miqdori  har  doim  o‘zgarishsiz  qoldi.  Bu  har  doim  ham 
qulay bo‘lavermaydi. 

---

Masalan,  sinf  o‘quvchiari  haqidagi  ma‘lumotlarni  kiritish  va  qayta  ishlash  dasturida 
ma‘lumotlarni saqlash uchun massivdan foydalaniladi.  Dasturchi  massiv elementlarini aniqlash 
uchun sinfdagi o‘quvchilar sonini bilishi kerak bo‘ladi. Shuning uchun, sinfdagi oquvchilar soni 
belgilangan  massiv  elementlaridan  oz  bo‘lsa,  u  holda  kompyuter  xotirasidan  unumsiz 
foydalanish  bo‘lib  qoladi,  agar  o‘quvchi  soni  ortiq  bo‘lsa,  u  holda  bu  dasturdan  foydalanib 
bo‘lmaydi (dastur matniga o‘zgartirish kiritish va yangitdan kompilyatsiya qilish kerak). 
Ko‘rinib turibdiki, bu yerda ma‘lumotlarni qayta ishlash dinamik strukturaga ega va buni 
dinamik struktura bilan hal qilish qulaydir. 
Ko‟rsatkichlar 
Odatda  o‘zgaruvchi  bir  qator  ma‘lumotlarni  o‘zida  saqlaydi.  Ammo,  shunday 
o‘zgaruvchliar  mavjudki,  ular  boshqa  bir  o‘zgaruvchiga  uzatiladi.  Bunday  o‘zgaruvchilar 
korsatkich  deb  ataladi.  Ko‘rsatkich  -  bu  boshqa  bir  o‘zgaruvchi  yoki  ma‘lumotlar  strukturasi 
manziliga ega bo‘lgan o‘zgaruvchi. 
Grafik ko‘rsatkich ko‘rsatilganday tasvirlanishi mumkin. 
 
 
Ko’rsatkich 
Oddiy 
o’zgaruvchi 
 
 
Ko‘rsatkich    barcha  dasturdagi  singari  o‘zgaruvchilarni  e‘lon  qilish  bo‘limida  e‘lon 
qilinadi. Ko‘rsatkichni e‘lon qilish umumiy holda quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
nom: ^ tip; 
bu yerda: 

 
nom — o‘zgaruvchi-ko‘rsatkichning nomi; 

 
tip — o‘zgaruvchi-ko‘rsatkich ko‘rsatuvchi o‘zgaruvchining tipi; 
^ belgisi elon qilinayotgan o‘zgaruvchining ko‘rsatkich ekanligini bildiradi. Ko‘rsatkichni elon 
qilishga misollar keltiramiz: 
p1: ^integer; р2: ^real; 
keltirilgan  misolda  p1  o‘zgaruvchi  -  bu  integer  tipidagi  o‘zgaruvchiga  ko‘rsatkich,  p2 
o‘zgaruvchi esa real tipidagi o‘zgaruvchiga ko‘rsatkich 
korsatkich ko‘rsatuvchi o‘zgaruvchining tipi korsatkichning tipi deb ataladi. 
Dastur  ishining  boshida  oz‘garuvchi-ko‘rsatkich  ―hech  narsani  ko‘rsatmaydi‖.  Bunday 
holda ko‘rsatkichning qiymati NIL ga teng deyiladi. NIL  yordamchi so‘z ko‘rsatkichning hech 
narsani ko‘rsatmayotgandagi qiymatini belgilaydi. 
NIL  dan  buyruqlarda  yoki  shartlarda  foydalanish  mumkin.  Masalan,  agar  p1  va  p2 
o‘zgaruvchilar ko‘rsatkich sifatida e‘lon qilingan bo‘lsa, u holda  
p1 := NIL; 
buyrug‘i o‘zgaruvchi qiymatini o‘rnatadi,