Ушбу дастур, касб психологияси фанининг еришган ютуқлари, долзарб муаммоларини ҳисобга олган ҳолда тузилди

Genetik metodlar.
2-savolning bayoni
Genetik metodlar uzoq vakt davomida shaxs kasbiy rivojlanishining
o’zgarishlarini tadqiq etish uchun mo’ljallangan. Kasb psixologiyasida longityud
metodi, psixobiografiya, biografik metod, tahlil qilish metodi   insonlardagi
turli xususiyat va sifatlarni o’rganish maqsadida yillar davomida o’tkaziladi.
Longityud metodi psixologiyada XX asrning 20-yillarida shakllana boshladi va
asosan psixik jarayonlarning kattalar va  bolalarning psixik pragnozini ilmiy
jihatdan asoslab berish uchun qo’llanilgan.
Longityud metodi - kasbiy shakllanishda individual yo’lni o’rganishga
yordam beradi. Mazkur metod yordamida shaxsning obro’ orttirishi uning
faoliyatidagi turli xildagi tanqidiy holatlarini aniqlaydi.
Keyingi yillarda (20-30 yil davomida o’tkazilgan) davomli longityud tadqiqotlari
jarayonida deyarli qo’llanilmagan.
Longityud metodi bir vaqtning o’zida boshqa metodlarni qo’llanilishini ham
nazarda  tutadi. Jumladan, kuzatish, savol-javoblar, test, psixografiya
kabi.  Longityud metodi yordamida olingan natijalar shaxsning yoshiga, ish
stajiga, tadqiqot o’tkazilgandagi ijtimoiy iktisodiy sharoitlariga hamda  kasbiy
faoliyat turiga  bog’lik bo’ladi. Longityud metodini kasb  psixologiyasida
qo’llash orqali shaxs kasbiy shakllanishining individual  o’zgarishlarini
o’rganish imkonini beradi shuningdek, kasbiy faoliyatda  rivojlanish|, obru-
e’tibor qozonishning yo’l-yo’riq. va vositalarini aniklashtiradi.
Longityudni qo’llashdagi qiyinchiliklardan biri sinovda ishtirok
etayotganlarni  tanlash hamda ularning sonining ko’pligi va kamligida
aniqlashdir. Keyingi muammo o’lchovlar o’rtasidagi oralik masofalar
farqlanadi. Bu metod orqali insonlarda tadqiqotlar gohida bir yil ayrim ishlarda
esa undan ham uzoq vaqtlar oralig’ida o’tkazilgan.
Longityud metodidagi muammolardan biri uning davriyligini kuzatish
bo’lib bunda u 5-yildan 50 yilgacha davom etishi mumkin.
Biografik usul - shaxs hayot yo’lini o’rganish va loyihalashtirish
usullari, hayotiy dasturlar, kasbiy rejalar, kasbiy shaxsiy shakllanishining
yo’nalishlarini  ishlab chikishga yunaltirilgan. Biografik usullarga tarjimai
hol,  ma’lumotlarni o’rganish, kasbiy mehnatdan qoniqish va boshqalarni
kiritish mumkin.
Kavzometriya - E.I.Golovaxa va A.A.Kromiklar tomonidan taklif etilgan
usul bo’lib, u shaxsning psixologik vaqti va hayotiy sub’ektiv holatlarini
tahlilini tadqiq etish metodi hisoblanadi. Bu intervyu qo’yidagi jihatlarni o’z

---

15
15
ichiga oladi: biografik savol-javob, muhim voqealar ruyhatini tuzish,
vokealarni keltirib chiqargan sabablarini aniklash va boshqalardir. Intervyu
natijalari kavzometriya shaklida tasvirlanadi. Kavzometriya kasbiy muammo va
inqirozlarni echish uchun qo’llaniladi. Psixobiografiya -shaxslarning xayot
yulini psixologik urganish metodi xisoblanadi. Avval psixobiografiya
siyosatchilarining obru-e’tiborini, kishilarning individual kasbiy
biografiyalarini o’rganish maqsadida qo’llanilgan. Kasb psixologiyada
psixobiografiyani qo’llash orkali shaxsning kasbiy maqsadlarining paydo
bo’lishi, kasbiy shakllanishdagi inqiroz hakida qimmatli ma’lumotlarni olish
imkonini beradi.