Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi


  So`zlarni  takrorlash  yordamida  so`z  yasalishi



Download 2,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet92/365
Sana31.12.2021
Hajmi2,14 Mb.
#261057
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   365
Bog'liq
Namangan davlat univеrsitеti boshlang ich ta'lim mеtodikasi kafе

   5.  So`zlarni  takrorlash  yordamida  so`z  yasalishi.    Bunda  so`zlar  takrorlanib 
yangi  so`zlar  yasaladi:  paqpaq  (o`yin),  tur-tur  (turish),  bipbip  (avtobus),  pat-pat 
(mototsikl),  xola-xola  (o`yin),  manman,  yo`l-yo`l(rang),  es-es  (zo`rg‟a).  Takroriy 
so`zlarning  hammasi  ham  yasama  emas.  Bunda  ham  yangi  ma`no  yasalsagina  yasama 
so`z  hisoblanadi:  tez-tez,  katta-katta    kabi  takroriy  so`zlar  yasama  emas,  bunda  ma`no 
kuchaytirilgan, xolos. 
So`zlarning tuzilish jihatidan turlari 
  O`zbek tilida so`zlar tuzilish  jihatidan quyidagi turlarga bo`linadi: 
  1.  Sodda  so`zlar  bir  o`zakdan  iborat  bo`lgan  so`zlardir.  Sodda  so`zlar  ikki  xil 
bo`ladi:  tub  so`z,  yasama  so`z.  Tarkibida  so`z  yasovchi  qo`shimcha  bo`lmagan  sodda 
so`zlar  tub  sodda  so`z  deyiladi:  kitoblar,  ko`proq,  pishmoq,  yaxshiroq.  So`z  yasovchi 


52 
 
qo`shimcha  qo`shilishi  bilan  yasalgan  sodda  so`zlar  yasama  sodda  so`z  deyiladi: 
uzumzor, ishchi, oqla. Yasama so`z o`zak va yasovchidan iborat bo`ladi: bil+im, ish+chi. 
  2. Qo`shma so`zlar  ikki  yoki undan  ortiq  o`zaklardan tashkil  topib, bitta so`roqqa 
javob  bo`ladigan  so`zlardir:  1)  tub  qo`shma  so`zlar:  kela  boshladi,  aytib  berdi,  ko`tarib 
qo`ydi, ko`rib qoldi; 2) yasama qo`shma so`zlar: tomorqa, asalari, kamgap, sotib olmoq. 
  3. Qisqartma so`zlar  turli ko`rinishda qisqargan so`zlar  bo`lib, ularning barchasi 
yasamadir: BMT, O`zMU, Sanqurbank, pedkengash. 
  4.  Juft  so`zlar  ma`no  jihatidan  bir-biriga  mos  kelib,  jamlik,  umumiylik  ma`nosini 
bildirgan  so`zlardir:  1)  tub  juft  so`zlar:  sabzi-piyoz,  katta-kichik,  o`ynab-kulib;  2) 
yasama juft so`zlar: omon-eson, kecha-kunduz, bordi-keldi, kuydi-pishdi.  
Juft  so`zlar  qismlari  ma`no  bildirish-bildirmasligiga  ko`ra  quyidagi  turlarga 
bo`linadi: 1)  har ikki qismi ham yakka holda mustaqil ma`no bildirishi mumkin:  qozon-
tovoq,  arpa-bug‟doy,  katta-kichik,  bir-ikki,  siz-biz,  unga-bunga,  asta-sekin;  2)  ikkinchi 
qismi  yakka  qo`llanmaydigan  so`z  bo`lishi  mumkin:    kiyim-kechak,  yosh-yalang,  temir-
tersak;  3)  birinchi  qismi  mustaqil  ma`no  bildirmasligi  mumkin:  qo`ni-qo`shni,  to`s-
to`polon;  4)  har  ikkala  qismi  ham  ma`no  ifodalamasligi  mumkin:  ikir-chikir,  qalang‟i-
qasang‟i, poyintar-soyintar, uvali-juvali,  apil-tapil.  Juft so`zlar  qismlari  ma`no  jihatdan 
bir  necha  xil  bo`ladi:  1)  bir  turdagi  yaqin  predmetlarning  nomlari:  qosh-qovoq,  oltin-
kumush, qovun-tarvuz;  2) sinonim so`zlar: kuch-quvvat, asta-sekin, keksa-qari; 3) butun 
va  bo`lak  nomlari:  oy-kun,  vaqt-soat,  tog‟-tosh;  4)  antonim  so`zlar:  kecha-kunduz, 
yaxshi-yomon, katta-kichik.  

Download 2,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish