Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

Сирож иддин Саййид,  Суз й^ли. «Ш арк,», Тошкент, 2008.  Б-164.

---

I   R|ndimga sig‘magan sig‘im 

I  .:z'imni yig‘aman 

I   s i'im  siqtalar 

■ ytg‘imni yig‘layman

■  ec'riq nuqtalar

tosh emas 

^ p o g ‘inchga do‘nar 

I 

sc sog‘inch nafratdir 

I   aoilardagi kishani bilan 

^■riayotgan qulga nisbatan 

1   bo sog‘inch nafratdir 

Bertakdan chiqib

yurtni sotayotgan qulga nisbatan 

(«Ayolg‘u», B-163.)

Milliy  badiiy  tafakkuming  yangilanishi  tufayli  o ‘zbek  adabiyotida  badiiy 

Я  asar tili,  adabiy  matnning qurilishi, ritm,  vazn,  qofiya,  she’riy  san’atlami  qo'llash 

I  tm om ila yangicha ma’no kasb etdi. Bu davrda ruh falsafasini  anglatishga bo‘lgan 

В 

indlish, ziddiyat qarama-qarshiliklar mohiyatiga chuqurroq  kirib borishga harakat, 

I  -anglar uyg‘unligi va tasvirning quyuq bo‘lishiga e’tibor kuchaydi.

0 ‘zbek she’riyatida ijodkorlaming  o‘z ichki dunyosi sirlarini kashf etishga 

I  kuchli  urinishlar  ko‘zga  tashlanadi.  Modernizm,  formalizm,  simvolizm  singari 

^ b o ‘nalishlarga  xos  belgilar  kirib  keldi.  Buning  oqibatida  she’ming  shakli, 

I  shoiming  uslubi  o‘zgardi  va  she’riyat  oldingi  davrlarga  nisbatan  ranglashdi. 

I  Ruhiyat manzaralarini  aks ettirish badiiy matn tiliga mavhumlik unsurlari, serqirra 

I  ishoralarni singdirdi:

Muhabbatning ko‘ylagi oqdir,

I   uni har tun tushlarimda kiyasan.

■   0 ‘ngimda esa...

■ jezing dogMariga qarab yig‘ladim

24

---

^hning oqligiga qarab yig‘ layman.  («Ayolg‘u», B-35)

I  Zamonaviy  she’riyat XX  asming so‘nggi o‘n yilligida yangi miqyos, yangi 

gliklarga  ko'tarildi.  Badiiy psixologizm  tamoyillarining teranlashishi  ,  mavzu 

kasi va talqinida rang-baranglikka intilishning ortishi samarasi sifatida, ijtimoiy 

■ihokama  o‘miga  ruhiy  faollik  kirib  kelishi  jarayonining  tezlashishi,  shaxsiy 

■Cm  kayfiyat  tasviri  ustuvorligi  bir  qadar  faollashdi:  «Bui  kecha  harflarim 

tuindan  hazin, Un cheksam  unlarim  uzundan  uzun, Men hech  ne so‘rmayin 

«“zingdan  o‘zing Judolik jadvalin tuzib ber menga». (S. Sayyid)73

Har bir ijodkordagi o‘ziga xos  badiiy olam, betakror kompozitsion yechim, 

■ohida  ohang  va  ularga uyg‘un badiiy  til  o‘ziga  xos  asarlar yaratishning  asosini 

vjzaga  keltiradi.  0 ‘zbek  xalqining  iste’dodli  shoiri  Sirojiddin  Sayyid  ijodidagi 

Lrziga  xoslik  “so‘z  yo‘lida  o‘zini,  o‘zligini,  hayotiyu  rohat  farog‘atini  tinimsiz, 

Ifeayov baxsh  etib bormog‘i”da, serzavq, qochirimli,  ehtirosli, jo'shqin va lutfkor 

pfce’rlaridan, uslubidan bo‘y ko‘rsatib turadi. Demak, har bir ijodkor badiiy olami, 

b iy a s i,  ijodiy texnikasini  shakllantirish, shaxsiyatini barqaror darajaga ko‘tarish 

U iiin badiiy ijod qo‘lga kiritgan shu kabi natijalardan saboq oladi, o‘rganadi. Shu 

■babdan badiiy adabiyot - tasodifiy individualliklar yig‘indisi emas, balki ijtimoiy 

jfcayot  taraqqiyoti  bilan  aniqlanuvchi  ob’ektiv jarayon  bo‘lib,  unda  turli  oqim  va 

■moyillar kurashi yuz berib turadi. Ijodkoming originalligi  ana shu jarayonga qay 

carajada amaliy aralashuvi bilan ham tayin etiladi.

Ijodiy originallik va individuallik o‘zida muhim estetik,  adabiy masalalami 

jamlagan  hodisadir.  Biz  bu  hodisada  ijodiy  individuallikdagi  tabiiy  iste’dod, 

■Dnyoqarash,  ijtimoiy  hayot,  estetik  printsiplar  birligi,  hayotni  obrazli 

Kzlashtirishning  ifoda usullarini  va  shular hosilasi  o‘laroq  shakllangan  san’atkor 

uslubini ko‘ramiz.

Chunonchi,  shoir  Iqbol  Mirzo  ijodi 

oliyjanob,  ulug‘vor  maqsadga 

yo‘naltirilganligi, katta umumlashmalarga intilishi, asarlarida tasviming o‘ta tabiiy, 

yorqinligi,  ifodada  soddalik,  milliylik,  oddiy  insonlarga  nisbatan 

samimiy

73 С. Саййид. Суз й ули, 2-китоб. "Ш арц", Тошкент, 2008. Б-Ю9.

25

---

Bjfcabbat, Vatanning buguni  va ertasi  uchun qayg‘urish  ,  ko‘ksida  faxr va iftixor 

■ps'ulariga limo-lim  katta yurakni  ko‘tarib yurgan sodiq farzand kechinmalarini 

feylovchi kuychiligi bilan ajralib turadi: