Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti «dasturiy injiniring» fakulteti

Hayot 

sikli 

modellari 

 

Silk 

davomiyligi 

Verifikatsiya 

va 

o’zgartirishlar 

kiritish 

Tizimning 

alohida 

komponentalari 

integratsiyasi 

Kaskadli  

Ishlab 

chiqishning 

barcha 

bosqichlari 

uzoq 

davom 

etadi 

Barcha 

tizimlarni 

ishlab chiqish so‟ngida. 

Kamdan-kam 

Interfeysni  kodlashga 

qadar aniq belgilash 

V ko‟rinishli 

Ishlab 

chiqishning 

barcha 

bosqichlari 

uzoq 

davom 

etadi 

Tizimning 

har 

bir 

bosqichini  to‟liq  ishlab 

chiqish 

so‟ngida. 

O‟rtacha  

Interfeyslarning 

kamdan 

– 

kam 

o‟zgartirilishi 

Spiral model 

Tizimni 

bir  Tizim  versiyalarining  Interfeyslarda  davriy 

---

versiyasini 

ishlab  chiqish 

o‟rta  muddatda 

amalga 

oshiriladi 

har 

bir 

bosqichini 

ishlab chiqish so‟ngida. 

O‟rtacha 

o‟zgartirishlar, 

versiyaning 

chegaraviy  qiymatida 

kamdan-kam 

o‟zgartirishlar 

XP 

Tizimning  bir 

versiyasini 

ishlab  chiqish 

qisqa 

vaqtbi 

talab etadi 

Har bir verisyani ishlab 

chiqish  so‟ngida.  Tez-

tez  

Interfeyslarning  tez-

tez o‟zgartirilishi 

Yuqorida keltirilgan hayot siklining turli xil modellari faqatgina bitta jarayonni – tizimni 

ishlab chiqish jarayoni ko‟rsatadi. Lekin ixtiyoriy hayot sikli modellarida quyidagi  4 ta 

jarayonni ko‟rishimiz mumkin: 

1.  Asosiy ishlab chiqish jarayoni 

2.  Verifikatsiya jarayoni 

3.  Ishlab chiqishni boshqarish 

4.  Yordamchi jarayonlar 

Verifikatsiya  jarayoni  -  ishlab  chiqiluvchi  tizimning  to‟griligini  tekshirishga 

yo‟naltirilgan  va  buyurtmachi  talablariga  mos  keluvchi  bosqichlari  aniqlangan 

jarayonidir.   

Ishlab  chiqishni  boshqarish  jarayoni  –  hayot  siklining  asosiy  ishlab  chiqarish  jarayoni  

modellariga  kuchli  ta‟sir  etuvchi  alohida  bo‟lim  hisoblanadi.  agar  hayot  sikli 

bosqichlarining davomiyligi qanchalik qisqa bo‟lsa, boshqarish ham aktiv holatda bo‟ladi 

va loyiha menedjeri ko‟‟gina masalalarni yechadi. Klassik sxemalarda tizimning ma‟lum 

bir  qismiga  javob  beruvchi  kichik  menedjerlar  orqali  ierarxik  „iramidalar  qurish  onson 

bo‟lgan.  X‟  modelda  tizimning  aniq  bo‟limlari  mavjud  emas  va  menedjer  umumiy 

tizimga javob berishi kerak. Bu jarayonni boshqarish butun  hayot siklining asosiy ishlab 

chiqarish  jarayoni davrida aktiv hisoblanadi. 

Yordamchi  jarayonlar  foydalanuvchiga  yoki  ishlab  chiquvchiga  kerakli    barcha 

mahsulotlar    bilan  ta‟minlashni  o‟z  zimmasiga  oladi.    Bunga  esa  foydalanuvchi 

hujjatlarini  tayyorlash,  berilgan  usulni  testlash,  konfiguratsiya  va  o‟zgartirishlarini 

---

boshqarish,  buyurtmachi  bilan  aloqa  va  h.k  kiradi.  Umuman  olib  qaraganda  yordamchi 

jarayonlar  butun  hayot  sikli  davomida  mavjud  bo‟ladi,  yoki  ishlab  chiqish  jarayoni  va 

eks‟uatatsiya jarayoni orasida bog‟lovchi vazifasni bajaradi. 

  

Bu  kurs  so‟nggiga  kelib,  asosiy  e‟tibor  konfiguratsiyani  boshqarish  va  sifatni 

kafolat beruvchi jarayonlarga qaratiladi. 

Konfiguratsiyani  boshqarish  kolektivli  ishlab  chiqarish  jarayonida  „aydo  bo‟luvchi  

ma‟lumotlar  butunligini  ta‟minlashni  o‟ziga  asosiy  maqdas  qilib  qo‟ygan.    Ma‟lumotlar 

butunligi  deganda,  avvalo,  indentifikatsiyalash,  ya‟ni  ixtiyoriy  vaqtda  ma‟lumotlarning 

mavjudligi  va  nesanktsionirovannqx    o‟zgartirishlarga  yo‟l  qoymaslik  tushuniladi. 

Avvalo, ma‟lumotlarni o‟zgartirishni boshqarish ya‟ni  loyihalash va loyihalash hujjatlari 

yoki dastur kodi bilan bo‟gliq ixtiyory o‟zgatirishlarni aniqlashga bo‟lgan qarash yuzaga 

keladi.   

Sifatni  kafolatlash  jarayoni    sifatli  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  belgilangan 

talablar(standartlar)  to‟‟lamini  qodiruvchi  ishlab  chiqarish  jarayonini  kafolatlash 

bo‟yicha tekshirish o‟tkazadi.  „rodseduralarni ishlab chiqishni amaga oshiruvchi barcha 

belgilangan standartlar va  qoidalar bayonnomasini saqlanishini tekshiradi.    

Lekin  shuni  ta‟kidlash  loozimki,  sifatni  kafolatlovchi  jarayon  sifatli  dasturiy 

ta‟minot ishlab chiqishni kafolatlamaydi. U faqatgina ishlab chiqarish jarayoni ishlashini 

va shu ish davomida mahsulotning sifatini tushurmaslikni kafolatlaydi.  

Sifatli mahsulotni ishlab chiqishga kerak bo‟ladigan, sifat standartlari ko‟rinishida tashkil 

qilinadigan talablarni  ma‟lum  tashikilotlar  taqdim  etadi.     Ma‟lum  va  mashxur, standart 

seriyasi  ISO 9000 bo‟lgan guruh sifat standartlar guruhi hisoblanadi.  unga qo‟shimcha 

tarzda  dasturiy  ta‟minotni  ishlab  chish  hayot  sikli  talablarini  o‟z  ichiga  olgan  standart 

ham mavjud, u ISO 12207 dir. 

Hozirda  standart  seriyasi  GOST  34    bo‟lgan  standartda  ishlatiluvchi  ISO  12207 

standarti  qo‟llanilmoqda . 

GOST  34 standartlar  to‟‟lami  AT  umumiyligi  yaratilishi va rivojlanishi uchundir, 

lekin  hayot sikli strukturasi va loyiha hujjatlari aniqlikdagi qabul qiladi.